Ukrayna Devlet Başkanı Vladimir Zelenskiy, gazetecilerle yaptığı görüşmede, ABD ve Ukrayna heyetlerinin hafta sonu Miami’de gerçekleştirdiği temaslar sonucunda şekillenen 20 maddelik barış planının detaylarını paylaştı. Zelenskiy, planın Rusya’ya iletildiğini belirterek, Ukrayna’nın güvenliği için ABD, NATO ve Avrupalı ülkeleri kapsayan güçlü garantiler içerdiğini vurguladı.
“Ya savaş sürecek ya da ekonomik bölgeler konusunda karar alınacak”
Zelenskiy, plan kapsamında Ukrayna birliklerinin doğudaki bazı bölgelerden çekilmesi ve bu alanlarda askerden arındırılmış ya da serbest ekonomik bölgeler oluşturulmasının öngörüldüğünü ifade etti. “İki seçenek var. Ya savaş devam edecek ya da tüm potansiyel ekonomik bölgelerle ilgili bir karar alınması gerekecek” diyen Zelenskiy, özellikle Donetsk bölgesinde karşılıklı askeri geri çekilmenin şart olduğunu söyledi.
Ukrayna’nın Donetsk’te kontrol altında tuttuğu yüzde 25’lik alanda birliklerini 5, 10 veya 40 kilometre geri çekmeye hazır olabileceğini belirten Zelenskiy, Rusya’nın da aynı adımı atması gerektiğini kaydetti. Kurulması muhtemel serbest ekonomik bölgenin ise Ukrayna yönetimi ve polisi denetiminde olması gerektiğini vurguladı.
Referandum ve liderler düzeyinde çözüm vurgusu
Zelenskiy, barış planının tamamının Ukrayna’da referanduma sunulması gerektiğini belirterek, özellikle Donbas’taki olası statü değişikliklerinin halkın onayı olmadan kabul edilemeyeceğini söyledi. Toprak konuları gibi hassas başlıkların ise yalnızca liderler düzeyinde ele alınabileceğini ifade etti.
28 maddelik belgenin güncellenmiş hali
ABD ve Ukrayna’nın üzerinde mutabık kaldığı 20 maddelik planın, ABD Başkanı Donald Trump’ın Özel Temsilcisi Steve Witkoff tarafından daha önce Rusya ile paylaşılan ve Rusya’nın taleplerine yakın olduğu değerlendirilen 28 maddelik belgenin güncellenmiş versiyonu olduğu belirtiliyor.
ABD ile barış müzakerelerinde üzerinde çalışılan 20 madde şu şekilde:
1-Ukrayna'nın egemenliği yeniden teyit edilecek.
2-Rusya ve Ukrayna arasında saldırmazlık anlaşması imzalanması.
3-Ukrayna güçlü güvenlik garantileri alacak.
4-Ukrayna Silahlı Kuvvetlerinin sayısı barış zamanında 800 bin olarak kalacak.
5-ABD, NATO ve Avrupa Birliği'ne üye ülkeler, Ukrayna'ya NATO'nun 5. maddesinde belirtilen şekilde güvenlik garantileri sağlayacak. (Rusya'nın Ukrayna'ya saldırması durumunda askeri müdahaleyi içeren karşılık verilecek, tüm yaptırımlar yeniden yürürlüğe girecek)
6-Rusya, Avrupa ve Ukrayna'ya yönelik saldırmazlık politikasını resmileştirecek.
7-Ukrayna AB üyesi olacak ve Avrupa pazarına kısa süreliğine ayrıcalıklı erişim hakkı elde edecek.
8-Ukrayna için küresel kalkınma paketi, ayrı bir yatırım anlaşmasında tanımlanacak.
9-Rus saldırganlığının yol açtığı zararlar için gerçek tazminat sağlanacak. Ukrayna'nın yeniden yapılanma ihtiyaçlarını karşılamak için çeşitli fonlar oluşturulacak.
10-Anlaşmanın imzalanmasının ardından Ukrayna ile ABD arasında serbest ticaret anlaşması imzalama süreci hızlandırılacak.
11- Ukrayna, Nükleer Silahların Yayılmasını Önleme Antlaşması uyarınca nükleer olmayan bir devlet olarak kalacağını teyit edecek.
12-Zaporijya Nükleer Santrali'nin ABD, Ukrayna ve Rusya tarafından işletilmesi. Ancak bu, henüz çözüm bulunamamış iki konudan biri.
13-Ukrayna ve Rusya, okullarda farklı kültürlere karşı anlayış ve hoşgörüyü teşvik eden, ırkçılığı ve önyargıyı ortadan kaldıran eğitim programları uygulamayı taahhüt edecek. Ukrayna, AB'nin dini hoşgörü ve azınlık dillerinin korunmasına ilişkin kurallarını uygulayacak.
14-Donetsk bölgesinde askerden arındırılmış veya serbest bir ekonomik bölge oluşturulacak. Rusya, Ukrayna'nın Dnipropetrovsk, Sumy, Harkov ve Mykolaiv bölgelerindeki topraklarından askerlerini çekecek. Ancak toprak meselesi, en tartışmalı ve en zorlu ikinci konu. Ukrayna toprak değişikliklerini tanımadan, ateşkesin anlaşmanın yapıldığı tarihteki fiili asker konuşlanma çizgisi doğrultusunda belirlenmesi gerektiğinde ısrar ediyor.
15-Gelecekteki bölgesel düzenlemeler konusunda anlaşmaya varıldıktan sonra hem Rusya hem de Ukrayna bu düzenlemeleri zorla değiştirmemeyi taahhüt edecek.
16-Rusya, Ukrayna'nın Dinyeper Nehri ve Karadeniz'i ticari faaliyetler için kullanmasını engellemeyecek. Seyir ve ulaşım özgürlüğünü kapsayan ayrı bir denizcilik anlaşması ve erişim anlaşması imzalanacak. Bu anlaşmanın bir parçası olarak Kinburn Spit (Kılburun Kıyı Oku) askerden arındırılacak.
17-Savaş esirleri, sivil tutuklular ve çatışma mağdurlarıyla ilgili konuları ele almak üzere bir insani yardım komitesi kurulacak.
18- Ukrayna, anlaşmayı imzaladıktan sonra en kısa sürede seçime gidecek. Zelenskiy'ye göre ateşkesin ardından 60-90 gün içinde devlet başkanlığı seçimleri yapılabilir ve parlamento, sıkıyönetimi kaldırmadan bunu yasa yoluyla güvence altına alabilir. Sıkıyönetim kaldırıldıktan sonra parlamento ve yerel seçimler de yapılabilir.
19-Anlaşmanın uygulanması, ABD Başkanı Donald Trump liderliğindeki bir Barış Konseyi tarafından izlenecek. Bu mekanizmanın üyeleri arasında Ukrayna, Avrupa, NATO, Rusya ve ABD yer alacak. İhlaller yaptırımlara tabi olacak.
20- Tüm taraflar bu anlaşmayı kabul ettikten sonra derhal tam bir ateşkes yürürlüğe girecek.
