Avrupa Komisyonu, AB’de dondurulan Rus devlet varlıklarını teminat göstererek Kiev’e 210 milyar euroya kadar kaynak yaratmayı hedefleyen “acil durum” planını resmen açıkladı. Bu adım, hem hukuki hem siyasi etkileri nedeniyle AB tarihinin en radikal yaptırım hamlesi olarak değerlendiriliyor.
DONDURULMUŞ RUS VARLIKLARI KREDİ TEMİNATI OLACAK
AB’nin “tazminat kredisi” olarak tanımladığı yeni mekanizma, Rusya Merkez Bankası’na ait ve AB’de dondurulmuş halde bulunan yüz milyarlarca euroluk varlığın kaldıraç olarak kullanılmasını öngörüyor.
Bu plana göre:
-
Ukrayna, Rusya savaş tazminatını ödeyene kadar geri ödeme yapmayacak,
-
Üye ülkeler kredilere ulusal garantiler üzerinden kefil olacak,
-
Rus varlıkları AB’de süresiz şekilde bloke kalacak.
Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, planın hem Ukrayna’nın direncini artıracağını hem de Moskova üzerindeki ekonomik baskıyı güçlendireceğini belirterek şu mesajı verdi:
“Avrupa, Ukrayna’nın en güçlü ve en güvenilir ortağı olarak kalacaktır. Bu kredi, Rusya’nın savaş maliyetini artırmakta ve barış masasına gelmesi için baskı oluşturmaktadır.”
VETO BAYPAS EDİLİYOR: AB İÇİN TARİHİ EŞİK
Teklifin en çarpıcı boyutu, Macaristan ve Slovakya gibi Rusya’ya yakın ülkelerin olası vetolarını devre dışı bırakması.
Komisyon, AB Antlaşmalarındaki 122. maddeyi kullanarak:
-
Olağanüstü ekonomik tehdit gerekçesiyle,
-
Üye devletlerin veto hakkını ortadan kaldıracak,
-
Yaptırımların altı aylık yenileme zorunluluğunu aşacak bir düzenleme öneriyor.
Bir AB yetkilisi bu durumu şöyle değerlendirdi:
“Eğer Rus varlıkları serbest kalırsa AB ülkeleri bir anda Rusya’ya borçlu hale gelir. Bu tüm Avrupa piyasaları için büyük bir şok olur.”
BELÇİKA ENDİŞELİ: “RİSKİN TAMAMI BİZE KALABİLİR”
Dondurulan Rus varlıklarının büyük bölümü Brüksel merkezli Euroclear bünyesinde tutuluyor. Bu nedenle Belçika hükümeti, kredinin doğurabileceği mali yükün tek bir ülkenin sırtına binmesinden kaygılı.
Belçikalı bir yetkili, üyeler arasındaki görüş ayrılığına dikkat çekerek şu uyarıyı yaptı:
“Bazı senaryolarda kredinin derhal hazır hale getirilmesi gerekebilir. Bu durumda yükün kime bineceği belirsizliğini koruyor.”
Brüksel, acil durum yetkileriyle vetonun bypass edilmesine sıcak bakmıyor.
HUKUKİ TARTIŞMA: “BU STRATEJİ ÇILGINLIK OLABİLİR”
AB kurumları içinde bile planın hukuki sınırları zorladığı yönünde ciddi eleştiriler var. Bazı hukukçular, Rusya’ya ait dondurulmuş devlet varlıklarının süresiz bloke edilmesinin uluslararası hukuk açısından çok riskli olduğunu savunuyor.
AB’li bir üst düzey yetkili ise daha sert konuştu:
“Gerçek anlamda ekonomik bir acil durum yokken bu mekanizmayı devreye sokmak hukuka aykırı olabilir. Bu strateji çılgınlık olarak değerlendirilebilir.”
Eğer plan yürürlüğe girerse AB açısından çok boyutlu bir kırılma yaşanacak:
-
Yaptırımlarda oybirliği şartı ilk kez aşılmış olacak.
-
Dondurulmuş yabancı devlet varlıkları doğrudan siyasi amaçla kullanılacak.
-
Üye ülkeler arasında mali yükün paylaşımı daha da tartışmalı hale gelecek.
-
Rusya ile AB arasında yeni ve sert bir jeopolitik gerilim hattı oluşacak.
