Robotik üretim sistemleri ve yapay zekâ çözümleri, insan gözetimine ihtiyaç duyulan bir geçiş evresindedir. Bu geçiş evresinde robotlara ve yazılımlara adeta “ebeveynlik” eden insanlara ise Metal Yaka diyoruz. Robot ve yazılımlar, insanoğluna bambaşka görevler yüklemeye devam ediyor.
21. yüzyıl, insanlık tarihindeki en hızlı gelişen dönem olarak kabul ediliyor. Gelişimin hızı; teknoloji, bilim, toplum ve ekonomi gibi pek çok alanda katlanarak artan bir ivme ile ilerliyor. 21. yüzyılın ilk 25 yılında, 20. yüzyılın tümünden daha fazla veri üretildi.
Benim de severek takip ettiğim yazar, mühendis ve fütürist Ray Kurzweil, 2001 yılında şöyle yazmıştır: “Her on yılda bir ilerleme hızımız iki katına çıkıyor. 21. yüzyılda 100 yıllık bir ilerleme görmeyeceğiz, daha ziyade 20.000 yıllık bir ilerleme göreceğiz.” -Kurzweil, R. (2001). The law of accelerating returns.
O dönem için fazlasıyla fütüristik görünen bu söylemin, bugün ne denli isabetli olduğu net bir şekilde görüyoruz. Yapay zekâ, yazılım, robotik teknolojiler ve Endüstri 4.0 gibi kavramlar günümüzde yalnızca teknoloji sektörüyle sınırlı kalmayıp, sağlık, finans, üretim, eğitim, hizmet gibi hemen her sektörde aktif olarak kullanılıyor. Robotik üretim sistemleri ve yapay zekâ çözümleri, insan gözetimine ihtiyaç duyulan bir geçiş evresindedir. Bu geçiş evresinde robotlara ve yazılımlara adeta “ebeveynlik” eden insanlara ise Metal Yaka diyoruz. Dönemimizde hala çok büyük oranda insan müdahalesine ihtiyaç duyan robot ve yazılıımlar, insanoğluna bambaşka görevler yüklemeye devam ediyor.
BEYAZ YAKA, MAVİ YAKA VE METAL YAKA
“Metal yaka” terimi, çalışma hayatında üretim ve teknoloji sektörlerinde yer alan ve genellikle robotik, otomasyon, yapay zekâ gibi ileri teknolojilerle çalışan bireyleri tanımlamak için kullanılan yeni nesil bir kavram olarak karşımıza çıkmaya başladı. Bu terim, “beyaz yaka” ve “mavi yaka” ayrımına benzer şekilde ortaya çıkmıştır.
Firmalar da metal yaka, üretim hattı ile yazılım-robotik sistemlerin kesiştiği noktalarda görev alır. Genellikle mavi yakanın teknik bilgisine, beyaz yakanın yazılım/bilgi becerisine sahiptirler.
Metal yaka, bu ikisini birleştiren modern bir iş gücüdür. Metal yaka terimi, günümüzde çoğunlukla insan iş gücünü tanımlamak için kullanılmaktadır. Ancak araştırmamı gerçekleştirirken bazı kaynaklarda, özellikle İngilizce literatürde karşılığı olan “steel collar” ifadesi, üretim süreçlerinde yer alan robotlar ve yapay zekâ sistemleri için de kullanıldığını fark ettim.
Bu yorum, daha çok ilerleyen dönemlerde insan iş gücünün yerini alabilecek oto nom sistemleri tanımlamak amacıyla yapılan geleceğe dönük bir yaklaşımdır. Dolayısıyla, beyaz yaka ve mavi yaka gibi insana ait bu terimlerin şimdilik robotları sınıflandırmak için çok erken olduğunu düşünüyorum. Bu nedenle yazımda metal yaka ifadesini -şimdilik- insana ait bir terim olarak kullanacağım. Metal Yaka tabirini bir restoran işletmecisi olarak birebir yaşadığım bir olay ile anlatmak isterim.
Online yemek sipariş platformlarından gelen siparişlerimizi daha önce bir personel kendi adisyon sistemimize aktarır ve mutfağa iletirdi. Teknoloji ve yazılımın gelişimi ile, bilişim ekibimiz paket ve adisyon sistemimizi entegre eden bir yazılım geliştirdi. Bu yazılımı aktif etti ve kullanmaya başladı. Son iki yıldır online yemek sipariş platformlarından gelen siparişler, yazılım ile birlikte tamamen otomatik olarak bizim adisyon sistemimize aktarılıp, mutfağa iletiliyor.
İşte bu örnekteki o yazılımı geliştiren ve sahada kalibre eden, beyaz yakalının bilgi birikimini kullanıp, mavi yakalının işçiliğini yapan kişilere “Metal Yaka” diyoruz. Tek bir kişi ve kullandığı otomasyon araçları ile, birçok kişinin yaptığı bir işi ne kadar kolay bir sürece indirdi değil mi?
FORD OTOSAN’DAN BİR ÖRNEK
Ülkemizin en önemli değerlerinden Ford Otosan’dan bir örnek verelim. Ford Otosan gibi otomotiv üretim tesislerinde montaj hattı, yüksek düzeyde otomasyon ve robotik sistemlerle entegre edilmiştir. Üretim sürecinde kaynak robotlarını programlayan teknisyenlerden, otomatik vida sıkma sistemlerini yöneten PLC uzmanlarına kadar birçok görev metal yakalı çalışanlar tarafından yürütülmektedir. Otonom araçlarla yapılan parça beslemesi, görüntü işleme teknolojileriyle sağlanan kalite kontrol ve SCADA sistemleriyle sürdürülen anlık izleme işlemleri de yine bu uzmanlık grubunun sorumluluğundadır. Bu durum, modern üretimin yalnızca fiziksel emekle değil, aynı zamanda ileri teknolojiye hâkim teknik perso nelin koordinasyonuyla sürdürüldüğünü bizlere açıkça gösteriyor. Gücüyle değil, robotik ve dijital sistemleri yöneten teknik uzmanların, yani metal yakalıların koordinasyonuyla yürütülmektedir. Hem teknik bilgiye sahip hem de sahada çalışan bu kişiler geleceği inşa ediyor.
Sonuç olarak, dünya hızlı bir teknolojik dönüşüm sürecinden geçmektedir. Ancak bu teknolojilerin ilerleyen yıllarda daha bağımsız hale geleceği artık bilim kurgu filmlerinden ibaret değil. Şu anki dönemde bizlere araç olarak yardımcı olan robotların, ileride bizlerin yerini alması çok uzak görünmüyor. İnsan müdahalesine ihtiyaç duymadan çalışan sistemlerin, iş gücü yapısı ve toplumsal dinamik ler üzerindeki etkilerini zamanla gözlemleyeceğiz. Robotların insan müdahalesine ihtiyaç duymadan üretim hatlarına entegre olması; üretim hızının artması, hata payının azalması, şirketler için personel maliyetlerinin düşmesi, insan sağlığının daha az riske girmesi gibi olumlu sonuçlara sebep olabilir. Ancak işsizliğin artması, gelir eşitsizliğine yol açması, şirketler arası rekabette kurulum maliyetlerinin aşırı yükselmesi nedeniyle oligopol piyasaların oluşması, el işçiliği ve zanaatkarlığın yok olması gibi çok ciddi olumsuzluklara da yol açabilir… Özetle, gelecek artık bir uzak hedef değil; hızla yaklaşan bir gerçekliktir. İnsanoğlunun sınır tanımayan zekâsı bizlere nasıl bir sürpriz hazırlayacak göreceğiz.
