Satışlar arttı ama reel olarak düştü
İSO İkinci 500 şirketleri 2024 yılında üretimden satışlarını nominal olarak yüzde 41 artırarak 1 trilyon 393 milyar TL’ye yükseltti. Ancak bu artış, yıllık ortalama yüzde 41,1 olan Yurt İçi ÜFE ile arındırıldığında reel anlamda binde 1 oranında gerileme anlamına geldi. Böylece sanayi kuruluşlarının üretimden satışlarındaki reel düşüş 2022 ve 2023’ün ardından üçüncü yılına girmiş oldu.
İç talep zayıfladı, dış pazarlar yetmedi
2024 yılında yurt içinde uygulanan sıkı para politikaları ve artan faiz oranları, iç talepte sert bir yavaşlamaya yol açtı. Bu gelişme sanayi kuruluşlarının satış hacmini daraltırken, ihracat pazarlarındaki durağanlık ve döviz kurlarındaki parite etkileri de firmaların uluslararası rekabet gücünü zayıflattı. Artan maliyetlerin satış fiyatlarına yeterince yansıtılamaması da şirketlerin kârlılığını baskıladı.
Kârlılık oranlarında sert düşüş
İSO İkinci 500’ün faaliyet karı 2024’te yüzde 18,9 düşerek 145 milyar TL’den 118 milyar TL’ye gerilerken, faaliyet kârlılığı oranı da yüzde 12,6’dan yüzde 7,3’e düştü. Vergi öncesi kar ve zarar toplamı ise yüzde 63,8 gibi dramatik bir düşüşle 95 milyar TL’den 34 milyar TL’ye indi. Satış kârlılığı yüzde 2,1 ile son 10 yılın ortalaması olan yüzde 7’nin oldukça gerisinde kaldı.
Enflasyon muhasebesi etkisi dikkat çekti
2024 verilerinde enflasyon muhasebesinin etkisi de çarpıcı oldu. 20,6 milyar TL’lik net enflasyon düzeltme zararı, satış kârlılığını 1,3 puan aşağı çekti. Bu etki olmasaydı satış kârlılığı yüzde 2,1 değil, yüzde 3,4 olacaktı.
İhracat artışı İSO 500’ü geçti
İSO İkinci 500’ün ihracatı, yüzde 6,2 artışla 15,9 milyar dolara ulaşarak, İSO 500 şirketlerinin ihracat artış oranının üzerine çıktı. Bu artışta tekstil ve hazır giyim gibi sektörlerdeki güçlü ihracat performansı etkili oldu. Buna rağmen ihracatın genel satışlara olan etkisi, iç pazardaki daralma nedeniyle sınırlı kaldı.
Zirvede üç dev firma yer aldı
2024 yılında İSO İkinci 500 listesinde ilk üç sırada İstanbul Asfalt Fabrikaları (4 milyar 186 milyon TL), Yılmaz Redüktör (4 milyar 185 milyon TL) ve Boyteks Tekstil (4 milyar 169 milyon TL) yer aldı. Listeye 66 yeni firma giriş yaparken, 41 firma İSO 500’den bu listeye geriledi.
FAVÖK oranları da geriledi
Faiz, amortisman ve vergi öncesi kar (FAVÖK) toplamı yüzde 16’lık artışla 205 milyar TL’ye ulaşsa da, FAVÖK kârlılığı yüzde 15,3’ten yüzde 12,7’ye düştü. Bu oran da son 10 yılın ortalaması olan yüzde 13,8’in altında kaldı.
Sonuç: Orta ölçekli sanayi şirketleri sıkışıyor
İSO İkinci 500 araştırması, orta ölçekli sanayi kuruluşlarının yüksek maliyetler, daralan iç talep ve küresel pazarlardaki zorluklarla mücadele ettiğini ortaya koydu. Üretimden satışlarda reel büyümenin sağlanamaması ve kârlılıktaki ciddi gerileme, ekonomideki sıkı para politikasının sanayiye yansımalarını net biçimde gösteriyor.
