TÜİK verilerine göre, Mart ayında Tarım-GFE aylık yüzde 1,80, yıllık ise yüzde 29,73 oranında artış gösterdi. Çandır, bu oranların Tarım-GFE’nin hesaplanmaya başlandığı 2015 yılından bu yana Mart ayları ortalamasının altında kaldığını belirtti. “Aylık ortalama artış yüzde 2,07, yıllık ise yüzde 31,86 seviyesindeydi. Mart ayındaki veriler bu ortalamaların gerisinde kaldı” diyen Çandır, girdi maliyetlerindeki bu sınırlı artışın üreticinin nefes almasına imkan sağlayabileceğini ifade etti.
Alt Kalemlerde de Sınırlı Artışlar Dikkat Çekti
Mart ayında tarımda kullanılan mal ve hizmetlerin fiyatlarında aylık yüzde 2,08, yıllık ise yüzde 29,10 oranında artış yaşandı. Bu artışların da geçmiş yıllardaki Mart ayı ortalamalarının altında olduğunu vurgulayan Çandır, özellikle bazı alt kalemlerde dikkat çekici hareketlilikler yaşandığını belirtti. Tohum fiyatları yıllık bazda yüzde 41,55 oranında artarken, enerji fiyatlarında aylık bazda yüzde 1,17 düşüş, yıllık bazda ise yüzde 16,46 artış gözlendi.
Gübre fiyatları Mart ayında yüzde 1,23, yıllıkta ise yüzde 28,53 oranında yükselirken; tarım ilaçları yüzde 1,90’lık aylık, yüzde 19,52’lik yıllık artış gösterdi. Yem fiyatları ise aylık yüzde 3,93, yıllık yüzde 29,05 artarken, en yüksek artış veterinerlik hizmetlerinde yaşandı. Bu kalemde aylık artış yüzde 4,31, yıllık ise yüzde 55,87’ye ulaştı.
Tarımsal yatırım mallarında ise Mart ayında yüzde 0,15’lik sınırlı bir artış yaşanırken, yıllık bazda artış oranı yüzde 33,53 olarak gerçekleşti. Çandır, bu verilerin Eylül 2023’ten bu yana genel bir düşüş eğilimi sergilediğini, Ocak ve Şubat aylarında kısmi bir yükseliş görülse de Mart ayında yeniden ortalamanın altına inilmesinin önemli olduğunu ifade etti.
Üretici Lehine Bir Seyir
Ali Çandır, Tarımsal Üretici Fiyat Endeksi'ne (Tarım-ÜFE) de değinerek, Mart ayında aylık yüzde 6,91, yıllık ise yüzde 31,54 oranında artış yaşandığını söyledi. Bu oranların son 10 yılın Mart ayı ortalamalarının üzerinde olduğunu belirten Çandır, “Son bir yıl genelinde üretici aleyhine gelişen fiyat hareketleri, Mart ayında üretici lehine dönmüş görünüyor” dedi.
Mart ayında girdi fiyatlarının, üretici fiyat artışlarının gerisinde kalmasının, üreticinin maliyetlerini daha kolay karşılayabilmesi açısından olumlu bir gelişme olduğunu vurgulayan Çandır, “Bu durum, tarımsal üretimin sürdürülebilirliği adına umut verici. Ancak üreticinin sadece girdi maliyetleri yok; finansmana erişim, işçilik, lojistik ve pazarlama gibi birçok kalemde de baskı altında olduğunu unutmamak gerekir” ifadelerini kullandı.
İmalat ve Tüketici Enflasyonu Daha Yüksek Seyrediyor
Mart ayında açıklanan diğer ekonomik göstergelere de değinen Çandır, yurtdışı üretici fiyat endeksinin (YD-ÜFE) aylık yüzde 4,06, yıllık yüzde 19,34; yurtiçi üretici fiyat endeksinin (Yİ-ÜFE) ise aylık yüzde 1,88, yıllık yüzde 23,50 oranında arttığını belirtti. Gıda üretimi tarafında aylık yüzde 2,31, yıllık yüzde 29,79’luk artış yaşandığına dikkat çeken Çandır, tarıma dayalı imalat sanayisinde enflasyonun tarım sektöründen daha yüksek seyrettiğini ifade etti.
Tüketici enflasyonuna (TÜFE) da değinen Çandır, Mart ayında aylık yüzde 2,46, yıllık ise yüzde 38,10’luk artışın dikkat çekici olduğunu kaydederek, “20 yıllık Mart ayı ortalamaları aylık yüzde 1,17, yıllık ise yüzde 17,41 düzeyindeyken bu yılki oranlar çok daha yüksek gerçekleşti. Bu da manşet enflasyonun hala ne kadar yukarıda olduğunu ortaya koyuyor” dedi.
Çandır, tüketici gıda enflasyonunun Mart ayında aylık yüzde 4,94, yıllık yüzde 37,12 olduğunu; işlenmemiş gıdada aylık yüzde 10,17, yıllık yüzde 39,57; yaş meyve ve sebzede ise aylık yüzde 16,03, yıllık yüzde 62,46 oranında artış yaşandığını belirterek, “Bu veriler, tüketici fiyatlarındaki artışın üretici fiyatlarının oldukça üzerinde olduğunu ve bu dengenin sürdürülebilir olmadığını gösteriyor” diye konuştu.
