Aile şirketleri; kâr dağılımının tamamen aile denetiminde olduğu ve yönetimdeki önemli kararların aile tarafından alındığı şirketlerdir.
Bu şirketlerin sahip olduğu gayrimenkul, menkul ya da nakitten faydalanma konusunda rahat olduğu görülmekte birlikte bu durum aile şirketlerinin diğer işletmelere göre daha avantajlı olmasına yol açmaktadır. Aynı zamanda aile şirketleri; işe karşı ilgisi olan ikinci kuşağa şirketin işleyişi hakkında detaylı bir şekilde öğrenme imkânı sağlamaktadır. Genel olarak; aile şirketleri birbirini tanıyan kişilerden oluştuğu için ekip çalışmasının önemli bir avantaj meydana getirdiği durumlar yaşanmaktadır. Şirket politikasında tekdüzeliğin kolay sağlandığı aile şirketlerinde hedef; gelecek kuşaklara bırakılabilecek başarılı bir şirkettir. Bu amaç için anı kurtarmak yerine geleceğe yönelik bir sistem meydana getirilmesi kaçınılmaz bir zorunluluk olmaktadır. Aile şirketlerinde 3 önemli sistem modeli bulunmaktadır.
AİLE SİSTEMİ TEORİSİ
Aile sistemi teorisi, Hollander ve Elman tarafından ailenin bireysel ilişkilerine dayandırılmaktadır. Bu modelin ikili yapısının ele alındığı durumlar değerlendirildiğinde aile üyelerinin mevcut ilişkilerinin şirketlere fonksiyonel açıdan büyük faydaları olduğu görülmektedir. Aile; duygusal boyutta çalışmalar sürdürürken paralel olarak şirketin maddi boyutta varlığını da sürdürdüğü vurgulanmaktadır. Ailenin sistemsel olarak sahip olduğu sabit özellikleri beraberinde ailenin hızlı değişimlere açık olmayan yapısını getirmektedir. Ailenin kurmuş olduğu sistemin temel görevi; aile içerisinde bulunan bireylerin eğitilmesi ve onlara güvenli bir ortam oluşturulabilmesidir. Aileye karşılık olarak, şirket sisteminin sahip olduğu özellikler de gerçekliğin ön planda olduğu genellikle yetkinin ve performansın göz önünde tutulduğu bir yapı bulunmaktadır. Şirketlerde var olan sistem; istikrarı, üretkenliği ve yetkinliği ele alan bir yapıdır. Netice itibarı ile şirket sistemi, yeniliği ve evrimi arzu ederken aile sisteminin temel yapısı bahsi geçen yenilik ve evrime karşı çoğunlukla karşıdır. Başarılı olacak değişimler bile bu bakış açısı ile gecikmeye yol açmaktadır.
AİLE İŞLETMELERİ ÜÇ DAİRE MODELİ
Harvard Üniversitesi’nde Tagiuri ve Davis tarafından gerçekleştirilen araştırmada aile sistemi teorisi geliştirilmiştir. Ortalama bir aile şirketi değerlendirildiğinde üç farklı grup bulunduğu görülmektedir. Bunlar aile üyeleri, hissedarlar ve genel çalışanlar olmaktadır. Üç daire modeli dahilinde aile şirketleri sistemin birbirinden bağımsız bir hal aldığı ve iş, aile ve mülkiyet kavramlarının farklı şekilde değerlendirildiğini ifade etmektedir. Burada üç daire modelinin birincisinde; aile ele alınmakta, ikincide iş değerlendirilmekte ve son dairede ise mülkiyet nitelendirilmektedir.
ÜÇ BOYUTLU GELİŞİM MODELi
Üç boyutlu gelişim modeli; üç daire modelinin zamanla gelişim boyutuyla evrilmesi ve aile şirketlerinin yapısal gelişiminin desteklenmesi ile ortaya çıkmıştır. Aile şirketlerinin gelişim evrelerini mülkiyet, iş ve aile olarak sınıflandırılan üç boyutlu gelişim modelinde çeşitli özellikler bulundurmaktadır. Üç boyutlu gelişim modeli; aile şirketleri içerisinde gerçekleşen strateji oluşturma, devir, işletme, mülkiyet ya da aile alt sistemlerinde bulunan farklı süreçlere çeşitli bakış açılarıyla yaklaşmaktadır. Mülkiyet ve aile ekseni arasında var olan küçük farklılıklar temelinde gençlerin aile yapısında bulunan ilişkilerini kapsamaktadır. Aile şirketleri; bu konuda uzman danışmanlık şirketlerine yaptıracakları profesyonel bir analiz ile şirketi için hangi sistemin uygun olduğunu belirlemesi gerekir. Şirketin geleceğini bu analize göre planlarsa uzun süreli başarının en önemli adımını atmış olacaktır
