TZOB, yaklaşık 20 yıldır yürüttüğü fiyat çalışmalarının amacını, “Üreticilerin emeğinin karşılığını alıp almadığını ortaya koymak, tüketiciyi yüksek fiyatların sebepleri konusunda bilgilendirmek ve spekülatif fiyat hareketlerinin önüne geçmek” şeklinde açıkladı. Kurum, verilerin saha çalışmaları ve belgelerle tespit edildiğini vurguladı.
Üretici ve Market Arasındaki Fiyat Farkı Katlanıyor
Kasım ayında üretici ve market arasındaki fiyat farkı en fazla mandalinada görüldü. Üreticide 6,20 TL olan mandalina, markette 30,56 TL’ye satıldı; fiyat farkı yüzde 392,86 ile 4,9 katı buldu. Mandalina fiyat farkını portakal (yüzde 206,87), ıspanak (yüzde 203,80), maydanoz (yüzde 191,39) ve havuç (yüzde 189,17) takip etti.
Diğer dikkat çeken ürünler ise şöyle:
-
Portakal: Üretici 16,80 TL → Market 51,55 TL (3,1 kat)
-
Ispanak: Üretici 17,53 TL → Market 53,27 TL (3 kat)
-
Maydanoz: Üretici 5,09 TL → Market 14,82 TL (2,9 kat)
-
Havuç: Üretici 11 TL → Market 31,81 TL (2,9 kat)
Market ve Üretici Fiyat Değişimleri
Kasım ayında markette fiyatı en fazla artan ürün yüzde 149,5 ile pırasa oldu. Bunu yüzde 118,3 ile ıspanak, yüzde 71,7 ile fındık ve yüzde 58,5 ile antep fıstığı izledi. Market fiyatı en çok düşen ürün ise yüzde 55 ile marul oldu.
Üreticide fiyat artışı en çok patateste görüldü (%34,9), bunu salatalık (%34,6), pırasa (%17,2) ve kuru incir (%15,8) izledi. Üreticide fiyat düşüşü ise portakalda %43,1, mandalinada %38, karnabaharda %36,5 ve kabakta %30,8 olarak kaydedildi.
Fiyat Dalgalanmalarının Nedenleri
TZOB, mandalina fiyatlarındaki dalgalanmanın Adana’daki tarım işçilerinin ücret artışı talebiyle 10 gün süren grevden kaynaklandığını belirtti. Erkenci mandalina hasadının aksaması, ürünlerin dalında kalmasına ve raf ömrünü kaybetmesine yol açtı. Ayrıca, Rusya’nın alternatif ülkelere yönelmesi ihracatta daralmaya ve iç piyasada ürün fazlasına sebep oldu. Karnabahar ve kabakta ise arz fazlalığı fiyatları aşağı çekti.
Girdi Fiyatları ve Tarım Maliyetleri
Kasım ayında tarım girdilerinde de artışlar gözlendi. Aylık bazda amonyum nitrat gübresi %5,6, amonyum sülfat %4,2, üre gübresi %2,5 arttı. Yıllık bazda ise üre gübresi %65,5, 20.20.0 kompoze gübresi %47,5, amonyum nitrat %45,5 oranında yükseldi. Mazot fiyatları aylık %2,9, yıllık %29,9 artış gösterdi.
TZOB’un açıklaması, üretici ve market fiyat farkının nedenlerini net biçimde ortaya koyarken, tüketiciyi bilinçlendirmeyi ve spekülatif fiyat hareketlerini önlemeyi hedefliyor.