Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Türkiye - Afrika ilişki lerini stratejik görüyor ve büyük bir öngörü ile Afrika ülkeleriyle olan ilişkilerimizin geleceğini şimdiden şekillendiriyor.
Dünya nüfusunun neredeyse yüzde 20’sini oluşturan Afrika, sadece insan potansiyeli açısından değil, büyüyen tüketim ve yatırım pazarı olarak da çok sayıda ülkenin ilgisini ve iştahını üzerine çekiyor.
AFRİKA’NIN ZENGİN DOĞAL KAYNAKLARI
Afrika, yüzyıllarca süren sömürgelere rağmen, altın, uranyum, elmas ve petrol gibi zengin doğal kaynaklara sahip. Dünya altın rezervlerinin yaklaşık yüzde 40’ı, kobaltın yüzde 60’ı ve petrol ile doğal gaz rezervleri nin önemli bir kısmı Afrika kıtasına olan ilgiyi daha da artırıyor.
Bölgesel ve küresel güçler için yeniden adeta bir çekim merkezi olan Afrika ülkeleri, Çin, ABD, Avrupa Birliği, Hindistan ve Körfez ülkeleriyle ilişkilerini her geçen gün geliştiriyor. Birleşmiş Milletler (BM) oylamalarında da söz sahibi olan Afrika ülkeleri, kaynak tedarikçisi değil, küresel karar organlarında aktif rol oynuyorlar. Bunun bir örneği, Güney Afrika’nın, savaş suçlusu İsrail Başbakanı Netanyahu’nun Uluslararası Ceza Mahkemesi’nde yargılanıp ceza almasını sağlayan dünyadaki ilk ülke olması.
TÜRKİYE’NİN AFRİKA ATAĞI
Türkiye’nin, Afrika ülkeleri ile olan ekonomik, siyasi, diplomatik, askeri ve eğitim alanların da ilişkileri giderek daha fazla gelişme gös teriyor. Altyapı, savunma sanayi, liman ve havalimanı işletmeciliği, kalkınma projeleri başta olmak üzere birçok farklı alanda Türk firmaları Afrika’da projeler yürütüyor. 2002 yılında 12 olan Afrika’daki büyü kelçilik sayımızı, 2024 yılında 44’e çıkardık. Afrika ülkeleri de Türkiye’de büyükelçilik lerini artırdı. 2008’de 10 olan Ankara’daki Afrika Büyükelçiliklerinin sayısı 2024 yılında 38’e yükseldi. Devlet başkanları düzeyinde karşılıklı ziyaret trafiği hız kazandı. Son 5 yıllık dönemde yapılan karşılıklı üst düzey ziyaret lerin sayısı 500’ü aştı. Diplomatik temsilcilik lerinin sayısındaki artış siyasi, ekonomik ve kültürel alanlardaki başarıyı getirdi.
TİCARET HACMİ 7 KAT ARTTI
Ticaret Bakanı Prof. Dr. Ömer Bolat, 2003 yılında Türkiye ile tüm Afrika kıtası arasındaki ticaret hacminin toplam 5,4 milyar dolar iken, 2024 yılında 7 kattan fazla bir artışla 36,5 milyar dolara ulaştığını açıkladı. Bakan Bolat, 2025 yılı için öngörülen ticaret hac minin ise 40 milyar dolar olacağını belirtiyor. Ticaret Bakanı Ömer Bolat’ın açıklama sına göre, Türk müteahhitlik sektörü, dünya genelinde üstlendiği toplam 544 milyar dolarlık projelerin yüzde 18’ini Afrika kıtasın da gerçekleştiriyor. Bugüne kadar Afrika’da Türk müteahhitler tarafından 2 bin 39 inşaat projesi tamamlandı ve bu projelerin toplam değeri 97,5 milyar dolar. Türk iş insanları Afrika ülkelerinde 2,3 milyar dolarlık yatırım gerçekleştirdi ve bu yatırımlar sayesinde 35 bin kişiye istihdam sağlandı.
Türkiye’nin resmi ihracat finansman kuru luşu Türk Eximbank, Afrika Finans Kurulu şu’nun (AFC) daveti üzerine, Aralık 2023’te AFC’nin Afrika dışından ilk sermayedarı haline geldi.
AFRİKA KITASI’NDAKİ YERÜSTÜ VE YER ALTI KAYNAKLARI BATILI ÜLKELER TARAFINDAN YÜZYILLARCA SÖMÜRÜLDÜ, İNSANLAR KÖLE YAPILDI, AŞAĞILANDI. OSMANLI İMPARATORLUĞU DÖNEMİNDE VE BUGÜN TÜRKİYE CUMHURİYETİ DEVLETİ OLARAK AFRİKA ÜLKELERİNE ADALET, MEDENİYET, HİZMET VE YATIRIM GÖTÜRÜYORUZ.
THY AFRİKA’DA 62 ŞEHRE UÇUYOR
Türk Hava Yolları (THY), Afrika’da 41 ülkede 62 şehre sefer düzenlerken, Türkiye Bursları programı kapsamında 2024 sonu itibarıyla 62 bin civarında Afrikalı öğrenci Türkiye’de yüksek öğrenimine devam ediyor. Bunun yanı sıra Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığı’nın (TİKA) Afrika’da 22 faal tem silciliği bulunuyor.
TÜRKİYE AFRİKA’DA EĞİTİME KATKI SAĞLIYOR
Yunus Emre Enstitüsü Türk Kültür Merkezi de 15 Afrika ülkesinde 18 merkezde Afrikalı lara Türkçe dersi veriyor ve Türk Kültürünü tanıtıyor. Türkiye Maarif Vakfı da 27 Afrika ülkesinde 230’dan fazla kurumuyla 25 bin civarında öğrenciye eğitim veriyor. Türkiye, Afrika’da sağlık alanında da çalışmalar yü rüterek Somali’de Mogadişu Recep Tayyip Erdoğan Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Sudan’da Nyala Hastanesi ve Nijer’de Nijer - Türkiye Dostluk Hastanesi’nin kurulmasına öncülük etti.
TÜRKİYE GÜVENİLİR BİR ÜLKE
Afrika Boynuzu bölgesinde güvenilir bir ülke olan Türkiye, bölgenin barışı ve istikrarı için girişimlerini sürdürüyor. Türkiye, Somali Federal Hükümeti ile Somaliland bölgesel yönetimi arasındaki görüşmelerde 2013 yılından bu yana uzlaştırıcı bir rol üstlendi. Ayrıca, Etiyopya ve Somali arasında Tem muz 2024’te Türkiye’nin başlattığı arabulu culuk girişimi olan Ankara Süreci kapsa mında taraflarla görüşmeler gerçekleştirildi. Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın daveti üzerine 11 Aralık 2024 tarihinde Ankara’da yapılan görüşmelerde Ankara Bildirisi imzalandı.
BATI SÖMÜRDÜ, TÜRKİYE HİZMET GÖTÜRDÜ
Afrika Kıtası’ndaki yer üstü ve yer altı kay nakları Batılı ülkeler tarafından yüz yıllarca sömürüldü, insanları köle yapıldı, aşağılandı. Osmanlı İmparatorluğu döneminde ve bugün Türkiye Cumhuriyeti Devleti olarak Afrika ülkelerine adalet, medeniyet, hizmet ve yatırım götürdük. Kısacası, Batılı ülkeler Afrika’yı neyi var neyi yok sömürürken, Osmanlı İmparator luğu ve Türkiye Cumhuriyeti, tam tersine insanlık adına ne hizmet yapılması gereki yorsa onu yerine getirdi. Şehirleri imar etti, kalkındırdı. Adalet, ilim ve irfanı götürdü. O sebeple bugün dahi Ay Yıldız’ın izleri bu gönül coğrafyamızdan silinmedi.
OSMANLI VE TÜRKİYE’YE DUYULAN SEVGİ
Mısır, Tunus ve Senegal gibi Afrika ülkelerini geçmiş yıllarda bir gazeteci olarak ziyaret ettim. TV programları yaptık. Batılı ülkelerin boyunduruğu altında ezilen mazlum Afrika halklarının ve yöneticilerinin Osmanlı me deniyeti ve bugün o medeniyetin temsilcisi olan Türkiye Cumhuriyeti Devleti’ne duydu ğu sevgiye şahit oldum. 9-11 Aralık 1991’de Senegal’de gerçek leştirilen İslam İşbirliği Teşkilatı, 6. İslâm Zirvesi Konferansı’nı izlemek üzere Prof. Dr. Bener Karakartal ile birlikte başkent Dakar’a gitmiştik. Zirveye Türkiye’yi temsilen rahmetli Cumhurbaşkanı Turgut Özal katılmıştı. Ben o dönemde Türkiye Gaze tesi Avrupa Baskıları Yazı İşleri Müdürü olarak görev yapıyordum. Uluslararası ilişkiler ve siyaset bilimcisi Prof. Dr. Bener Karakartal, Istanbul Üniversitesi’nde hocam ve Türkiye Gazetesi yazarıydı. Kendisi ile birlikte Dakar’da, İslâm ülkeleri liderleriyle önemli röportajlar gerçekleştirdik. Prof. Karakartal, geçmiş yıllarda EKOVİTRİN dergisinde de makaleler yazdı. Eski bir Fransız sömürgesi, şimdi ise Afrika’nın kapısı durumundaki Senegal o zamanlar fakir bir ülkeydi. Ticaretinin önemli bir bölümünü balıkçılık ve su ürünleri oluş turuyordu. Türkiye o yıllarda, Senegal’de su için kuyular açıyor, ülke tarımına teknoloji yardımı yapıyordu. 6. İslâm Zirvesi Konferansı için, müslüman ülkelerinin yardımlarıyla başkent Dakar’da görkemli bir saray inşa edilmişti. İslâm İşbir liği Teşkilatı Dönem Başkanı olan Senegal Cumhurbaşkanı Abdou Diouf, iki metrenin üzerinde boyu olan kaplan bakışlı bir liderdi. Diouf başta olmak üzere Filistin Devlet Baş kanı Yaser Arafat, Cumhurbaşkanı Turgut Özal gibi farklı ülkelerin liderleri ve dışişleri bakanlarıyla röportajlar yapmıştık.
MALİ CUMHURBAŞKANI’NIN OSMANLI HAYRANLIĞI
Senegal’de röportaj yaptığımız liderlerden biri de Mali Cumhurbaşkanı Amadou Toumani Toure idi. Genç bir subaydı. Dakar’daki İslâm Zirvesi Konferansı’ndan henüz bir kaç ay önce Mali’de gerçekleşen askeri darbe sonrasında geçici Cumhurbaşkanı olarak göreve gelmiş ve ayağının tozu ile Dakar’daki zirveye katılmıştı. Prof. Karakartal, Paris Sorbonne Üni versitesi mezunu ve ana dili gibi Fransızca konuşuyor. Mali de eski bir Fransız sömür gesi olduğu için Mali Cumhurbaşkanı ile röportajı Fransıca yapacaktık. Mali Cumhur başkanı konferansın yapıldığı sarayda ken disine ayrılan dairede bizi kabul etti. Bener Hoca ile biz soruları sormaya hazırlanırken, Mali Cumhurbaşkanı Toure, “Şimdi siz soru sormayı bırakın, bana Osmanlı’yı anlatın. Ben Osmanlı medeniyetine hayranım. Osmanlı’ya büyük sevgim var” demez mi? Hoca da ben de şaşırıp kaldık.
İNSANI YAŞAT Kİ DEVLET YAŞASIN
Mali Cumhurbaşkanı’ndaki Osmanlı sevgisi nereden kaynaklanıyordu? Bu sorunun cevabını sanırım, Şeyh Edabali’nın, Osman Bey’e vasiyetindeki “İnsanı yaşat ki, devlet yaşasın” anlayışını düstur edinen ve insanı merkezine alan Osmanlı yönetiminde aramak gerekiyor. Osmanlı Devleti’nin Afrika’da hüküm sürdüğü dönemlerde yönetim anlayışı da buydu. İşte bu yüzden Mali Cumhurbaşkanı Toure, “Ben Osmanlı medeniyetine hayranım” diyordu. Batılı devletlerin zulüm, işkence ve sömürü üzerine kurulan düzenleri son 60-70 yılda yıkıldı. Afrika ülkeleri birer birer bağımsızlığını elde etmeye ve kölelik zincirlerini kırıp atmaya başladı.
SON SÖZ: Özgürleşen Afrika, dünyanın geleceğinde çok önemli roller üstlenecek