Psikolojik temelli sağlık sorunları depresyon, anksiyete gibi farklı bozukluklar şeklinde ortaya çıkabildiği gibi, vücudun çeşitli dokularına zarar verme ve tekrarlayıcı yeme davranışı sergileme gibi beden odaklı tekrarlayan davranış bozuklukları şeklinde de kendini gösterebilir. Bu rahatsızlıklardan biri de saç ve kıl yeme hastalığı olarak da bilinen trikofaji rahatsızlığıdır.

Trikofaji Nedir?

Saç ve kıl yeme hastalığı veya Rapunzel sendromu olarak da adlandırılan trikofaji; hastanın vücudun çeşitli bölgelerinde yer alan kılları veya saçları koparıp tekrarlayan şekilde yemesi şeklinde kendini gösteren psikolojik bir rahatsızlıktır. Trikofaji, diğer bir beden odaklı tekrarlayan davranış bozukluğu olan saç yolma hastalığı (trikotillomani) ile yakından ilişkilidir. Hastalık, psikolojik problemleri olan kişilerin bahsedilen davranışı istemsiz bir şekilde tekrar tekrar yapmasıyla psikolojik tatmin hissi elde etmesinden kaynaklanır. Trikofaji, yenilen saç ve kıl artıklarının mide-bağırsak sistemini tıkaması sonucu ciddi sağlık sorunlarına neden olabilir.

Trikofaji Nedenleri Nelerdir?

Genel anlamda, vücudun çeşitli dokularının tekrarlayan bir şekilde koparılması ve yenmesi şeklinde kendini gösteren davranış yapıları farklı şekillerde karşımıza çıkabilir. Bu davranışlara örnek olarak dudak ısırma, tırnak yeme, saç yolma gibi davranışlar verilebilir. Bu tekrarlayıcı davranışlar tedavi edilmediği takdirde vücutta çeşitli yaralanma ve enfeksiyonlara ve bazı durumlarda hayatı tehdit edebilen komplikasyonlara yol açabilir. Bu kategori içerisinde değerlendirilen bazı davranış bozuklukları şu şekilde sıralanabilir:

  • Allotriofaji: Pika olarak da bilinen bu davranış bozukluğunda, kişinin normalde besin değeri olmayan maddeleri yediği görülür. Bu maddeler, vücut için ciddi tehdit oluşturmayan buz gibi ürünler olabileceği gibi, çeşitli hastalıklara yol açabilecek toprak, boya gibi maddeler de olabilir.
  • Onikofaji: Stresli durumlarda ortaya çıkan tırnak ısırma davranışından farklı olarak, bu davranış bozukluğunda tırnak yatağında ciddi hasar oluşturacak şekilde tekrarlayan tırnak yeme davranışı görülür.
  • Dermatofaji: Cilt dokularının tekrarlayan bir şekilde koparılıp yenmesi şeklinde tanımlanan dermatofaji rahatsızlığı, ciltte ciddi hasarlara neden olabilir ve aynı zamanda kanama ve enfeksiyon gibi ciddi komplikasyonlara yol açabilir. Bu davranış bozukluklarının sık görülen türlerinden biri de trikofajidir. Saç yolma rahatsızlığı bulunan hastaların yaklaşık olarak %5-20’sinde trikofaji rahatsızlığı da görülür. Klinik anlamda, trikofaji rahatsızlığının neden ortaya çıktığı tam olarak bilinmemektedir. Bununla birlikte, çeşitli risk faktörleri ve trikofaji rahatsızlığı arasında bağlantı olduğu tespit edilmiştir. Bu risk faktörleri şu şekilde sıralanabilir:
  • Genetik: Araştırmalar trikofaji gibi davranış bozukluklarında çeşitli genlerin rol oynayabildiğini göstermiştir. Bu anlamda, birinci derece akrabalarında benzer tekrarlayan davranışlar görülen kişilerde, benzer rahatsızlıkların ortaya çıkma ihtimali daha yüksektir.
  • Yaş: Yapılan çalışmalar, trikofaji gibi beden odaklı davranış bozukluklarının genel olarak çocukluk döneminde ortaya çıktığını göstermektedir.
  • Cinsiyet: Saç ve kıl yeme hastalığının erkeklere kıyasla kadınlarda daha sık görüldüğü söylenebilir. 
  • Duygular: Yapılan araştırmalar, çeşitli duygu durumlarının bazı davranış bozuklukların tetikleyebileceğini göstermektedir. Bu duygu durumlarına örnek olarak sıkılma, hayal kırıklığı ve sabırsızlık gibi duygular örnek verilebilir.
  • Stres düzeyi: Günlük hayatta yoğun strese maruz kalan kişilerde, trikofaji rahatsızlığının daha sık görüldüğü tespit edilmiştir.
  • Akıl sağlığı: Psikotik bozukluklar veya madde bağımlılığı gibi çeşitli psikolojik rahatsızlıklarda trikofaji gibi davranış bozuklukları görülebilir.

Genellikle, tekrarlayan saç ve kıl yeme davranışının altında depresyon, anksiyete veya obsesif-kompulsif bozukluk gibi psikolojik bir rahatsızlığın yattığı söylenebilir. Hastalar, saç ve kıl yeme davranışını çoğu durumda farkında olmadan yapar ve bu davranış öncesinde yoğun stres ve düşünme süreçlerinde bozulma gibi belirtiler görülebilir. 

Hastaların genellikle yalnız oldukları veya kolay kolay başkaları tarafından bulunamayacakları ortamlarda, geceleri saç ve kıl yeme davranışı gösterdiği söylenebilir. Bu nedenle, bu rahatsızlığın varlığı uzun zaman boyunca tespit edilemeyebilir. Hastalığın varlığı, genellikle çeşitli komplikasyonlara bağlı olarak vücutta ciddi rahatsızlıkların ortaya çıkması sonucu fark edilebilir.

Saç yeme davranışı ilerledikçe, hastanın saçını yolması sonucu saçlı derinin hasar görmesi ve saçsız alanların ortaya çıkmasına bağlı olarak hastanın ruh sağlığı da bu durumdan olumsuz etkilenebilir. Bu durum, aynı zamanda altta yatan psikolojik problemi tetikleyerek saç ve kıl yeme davranışının sıklığını artırabilir. Bu tip bir kısır döngünün kırılması için, saç yeme davranışının erken dönemde tespit edilip tedavi edilmesi kritik önem taşır. 

Trikofajinin Belirtileri Nelerdir?

Saç ve kıl yeme hastalığında, genel anlamda saç yolma sonucu yenilen saç ve kıl artıklarının mide-bağırsak sisteminde sebep olduğu çeşitli komplikasyonlara bağlı olarak bazı belirtiler ortaya çıkabilir. Sıklıkla görülen trikofaji belirtileri şu şekildedir:

  • Saçlı derinin belirli bölgelerinde görülen saç kaybı
  • Bulantı ve kusma
  • Karın ağrısı
  • Kabızlık veya ishal
  • Vücudun çeşitli bölgelerinde ciltte görülen yaralanmalar

Saç ve kıl, yoğun kolajen içerikleri ve biyokimyasal yapıları nedeniyle, insan sindirim sisteminde tam olarak sindirilemez. Bu nedenle, sindirilemeyen saç ve kıllar ya dışkı yoluyla atılır ya da mide-bağırsak dokularının çeşitli bölgelerine tutunur. Saç ve kıl yeme davranışının uzun yıllar tekrar etmesi sonucu, bu dokularda biriken saç ve kıl yumağına ise trikobezoar adı verilir. 

Trikobezoar adı verilen bu yapılar, büyük boyutlara ulaştığında mide-bağırsak içeriği ile beraber sert bir bariyer oluşturarak mide veya bağırsak boşluğunu tamamen tıkayabilir. Bu durum da hayatı tehdit eden ciddi sağlık sorunlarına neden olabilir. Benzer şekilde, trikobezoarlarda mide-bağırsak içerisinde yer alan mikroorganizmaların üremesi sonucu çeşitli enfeksiyonlar görülebilir.

Trikofaji Nasıl Tedavi Edilir?

Saç ve kıl yeme hastalığı, çeşitli psikolojik sorunlarla ilişkili bir hastalık olduğundan, bu hastaığın tedavi edilebilmesi genel olarak altta yatan psikolojik rahatsızlığın ortadan kaldırılmasına bağlıdır. Bu nedenle, trikofaji tanısı konulan hastaların öncelikle, uzman bir doktor tarafından değerlendirilmesi ve hem fiziksel hem de ruhsal açıdan muayene edilmesi gerekir. 

Tekrarlayan saç ve kıl yeme davranışı, çeşitli mide-bağırsak sorunlarına neden olabileceğinden, olası trikobezoar gelişiminin erken evrede tespit edilmesine yönelik detaylı fiziksel muayene ve gerekirse ek görüntüleme yöntemlerinin uygulanması gerekebilir. 

Aynı zamanda, hastalarda altta yatan depresyon, anksiyete veya obsesif-kompulsif bozukluk gibi çeşitli psikolojik rahatsızlıkların görüldüğü durumlarda psikoterapi ve gerekirse ilaç tedavisi uygulanır. Bu bağlamda, davranış terapisi gibi bilişsel davranış terapileri, farkındalık eğitimi ve davranışı tetikleyen unsurların kontrol altına alınması gibi farklı yöntemlere başvurulabilir.

İlaç tedavisinde ise trisiklik veya serotonin geri alım inhibitörleri gibi çeşitli antidepresanlar sıklıkla tercih edilir. 

(kaynak:medicana.com.tr)