Bağışıklık sistemimiz vücudun korumasını sağlamak amacıyla virüs ve bakteri gibi zararlı maddelere karşı antikor üretir. Çölyak hastalığı ile karşılaşan vücut, glütene karşı antikor üretmeye başlar ve ince bağırsaklarda hasar oluşmasına neden olur. Sindirim sisteminde gelişen bu değişim sonucunda folik asit ve demir gibi kan yapımında önemli rol oynayan elemanların emilme sürecinde bozulmalar meydana gelir. Toplumda bu hastalığın görülme sıklığı %1’dir. Eğer glütene alerjiniz varsa siz de çölyak hastası olabilirsiniz!
Çölyak Hastalığı Nedenleri Nelerdir?
Çölyak hastalığı, aile bireylerinde çölyak ya da dermatitis herpetiformis hastalığı bulunan kişilerde daha fazla görülüyor. Çölyak hastaları, glüten içermeyen besinler tükettiklerinde herhangi bir belirti ortaya çıkmıyor. Bu yüzden buğday gibi glüten içeren besinlerin sık tüketildiği coğrafi bölgelerde görülme sıklığı daha fazladır.
Hastalığın vücudu etkisi altına almasında genetik faktörler ön plana çıkarken beslenme şekli, bağırsak bakterileri ve gastrointestinal enfeksiyonların da katkısı bulunmaktadır. Arpa, yulaf, çavdar, buğday ve glüten içeren besinlerin tüketilmesiyle tetiklenmektedir.
Çölyak Hastalığı Belirtileri
Çölyak hastalığı belirtileri, glüten içeren besinlerin tüketilmesi ile tetiklenerek ortaya çıkar. Belirtiler çocuk veya yetişkinlik dönemlerinde ortaya çıkabilirken glüten içerek besinlerin hangi yaşta daha çok alınmaya başladığı ve tüketilen miktarla da ilgilidir. Uzmandoktor görüşlerine göre yaygın olarak görülen çölyak hastalığı belirtileri şöyledir;
- A vitamini eksikliği sonucunda oluşan gece körlüğü
- K vitamini eksikliği sonucunda oluşan kanama
- Tekrarlayan çürükler
- Diş minesi sorunları
- Kötü kokulu dışkı
- Tuvalet ihtiyacının artması
- Ağız içerisinde yara
- Adet düzensizliği
- Davranış değişikliği
- Depresyon
- Kaşıntılı cilt döküntüleri
- Büyüme geriliği
- Kemik ve eklem ağrıları
- İştahsızlık
- Yaşa göre kilo fazlalığı
- Kabızlık veya ishal
- Kas zayıflığı
- Kusma
- Kansızlık
- Karın şişliği
Çölyak Hastalığı Nasıl Teşhis Edilir?
Çölyak hastalığı belirtileri, çocuklarda daha kolay fark edilirken ebeveynlerde belirtileri gözlemlemek daha zordur. Çocuklarda belirtilerin görülmesi halinde beslenme düzeninde glüten azaltılarak önlem alınabilir. Semptomların bir veya birkaçının görülmesi halinde uzman doktora başvurmanız önemlidir. Gastroenteroloji hastaneleri veya bölümlerine başvurulması halinde ilk etapta belirtiler ve aile öyküsü dinlenir. Belirtileri gözlememek amacıyla fizik muayene yapılır. Kesin tanının koyulabilmesi için ise serolojik testlere ve biyopsiye ihtiyaç vardır. Serolojik test, kandaki antikor seviyesini ölçerek hastalık hakkında bilgi verir. Çölyak hastalığından şüphe edilmesi durumunda kesin tanı için ince bağırsağa biyopsi yapılır.
Çölyak Hastalığı Tedavisi
Bu hastalığın günümüz teknolojileri ile şu an da aşı, ilaç veya ameliyat gibi bir tedavi yöntemi bulunmuyor. Çölyak hastalığının etkisi azaltmak için uygulanan tedavi yöntemi, ömür boyu yapılması gereken bir glütensiz diyetten oluşuyor. Çölyak hastalığı bulanan kişilerin uzman diyetisyenlerden yardım alarak bedenlerine, sağlık durumlarına ve hastalığın boyutuna bağlı olarak diyet listesi almaları gerekir. Diyetisyenlerin hazırladığı yönergelere uygun olarak hareket edildiğinde hastalığın etkileri azalır. Bu süreçte hastalar, gastroenteroloji hastaneleri doktorları tarafından belirli sıklıklarla takip edilir.
Çölyak hastalığının erken teşhis edilmesi ve teşhisin ardından glütensiz beslenme diyetine geçilmesi önemlidir. Hastalık kontrol altına alınmaz ise boy kısalığı ve gelişim eksikliğinin yanı sıra kemik erimesi, kronik sağlık bozukluğu, düşük, kısırlık, lenfoma ve ince bağırsak kanseri oluşabilir.
Çölyak Hastaları Ne Yemeli? Ne Yememeli?
Çölyak hastaları tedavi sürecinde glütensiz besinler tüketmeye özen göstermelidir. Çölyak hastalığınız bulunuyor ise güvenle tüketebileceğiniz gıdaların listesi şöyledir;
- Tüm sebze ve meyve çeşitleri
- Soya fasulyesi, börülce, mercimek, nohut ve kuru fasulye gibi tüm bakliyatlar
- Kahverengi, toz veya pudra gibi tüm şeker çeşitleri
- Katkısız ve sıvı yağ çeşitleri
- Pirinç ve pirinç unu
- Su, bitki çayı, siyah çay, kahve, meyve suyu
- Baharatlar
- Kuzu, dana, sığır ve kümes hayvanı eti
- Balık
- Pekmez, bal, reçel, yumurta
- Patates ve patates unu
- Mısır ve mısır unu
- Üzüm çekirdeği unu, soya unu, kestane unu, nohut unu
Çölyak hastaları yukarıdaki besinleri güvenle tüketebilirken aşağıdaki besinleri tüketmemelidir;
- Yulaf, çavdar, arpa, buğday ve bunlar ile yapılan besinler
- Kuskus, şehriye, makarna, irmik, bulgur, un
- Kurabiye, pasta, kek, revani, tulumba ve baklava gibi unlu mamuller
- Malt içeren alkoller
- İçeriğinde glütenin yer aldığı soslu kuru yemişler, dondurma, mayonez, ketçap
- Glutenli çikolata ve sakızlar
- Erişte, un, şehriye, düğün ve tarha gibi hazır çorbalar
- Boza gibi mayalı tüm içecekler
