ABD’nin ülkedeki 20 yıllık varlığının sona ermesinin ardından Taliban’ın iktidara geldiği Afganistan’da yönetim değişikliğinin yıl dönümüne iki gün kaldı. Siyasi analist Hai Gul Sulaimankhil, “Taliban’ın iktidara gelmesinin iyi yönleri de var eksik tarafları da. Taliban yozlaşmış değil ve güvenlik ülkenin her yerinde tam olarak sağlanmıştır” dedi.
ABD’nin geçtiğimiz yıl Afganistan’dan çekilme sürecini başlatmasıyla yeniden iktidara gelmeyi hedefleyen Taliban, güneydeki Kandahar ilinden saldırıya geçti. Taliban güçlerinin 10 günlük süreçte vilayet başkentlerini ele geçirerek 200’e yakın ilçede kontrolü ele geçirdi. Taliban’ın 15 Ağustos’ta Kabil’e girmesiyle dönemin Cumhurbaşkanı Eşref Gani, "Taliban’ın kazandığını" kabul ederek Abu Dabi’ye kaçtı. Yönetim değişikliğinden endişe duyan binlerce Afgan, ülkeden ayrılan son uçaklara binebilmek için Kabil Havaalanına akın etti. Havaalanında ABD Hava Kuvvetleri’ne ait tahliye uçağının kanatlarına tutunan 3 kişi uçağın havalanmasının ardından metrelerce yükseklikten yere çakılarak hayatını kaybederken, hafızlarda iz bırakan anlar yaşandı. ABD ile müttefikleri, vatandaşlarını ve önceki hükümete yardım eden Afganları aceleyle tahliye ederken, havaalanındaki kaos bir süre daha devam etti. 26 Ağustos’ta 13’ü ABD askeri olmak üzere 100’den fazla kişi, gerçekleştirilen intihar saldırısı sonucu hayatını kaybetti. Saldırıyı terör örgütü DEAŞ üstlendi. 4 gün sonra 30 Ağustos’ta son ABD kuvvetleri ve müttefikleri de ülkeyi terk etti. Bu süreçte Washington yönetimi, ABD bankalarındaki 7 milyar dolarlık Afgan rezervini dondurdu. Taliban’ın iktidara gelmesiyle ülkeye uluslararası yardımlar da durduruldu ya da önemli ölçüde azaltıldı.
Geçiş hükümeti kuruldu
1996-2001 yılları arasında ülkeyi yöneten Taliban’ın, geçtiğimiz yıl yeniden kontrolü ele geçirmesinin ardından 7 Eylül 2021’de geçiş hükümeti kurulurken, yeni yönetim uluslararası arenada henüz “de facto (hukuki açıdan tanınmamış)” rejim olarak görülüyor. Taliban yönetimi, yalnızca Afganistan’ın komşu ülkeleri ve bölgedeki birkaç ülke ile aktif iletişim sağlayabildi. Taliban yönetimi iç siyasette de birçok sorunla karşı karşıya kaldı. Döviz rezervlerine halen erişilemezken, zengin madenler de henüz açılmadı. Bankacılık sistemi çökme noktasındayken, enflasyon gün geçtikçe artıyor.
“Ülkenin yüzde 90-96’sı yoksulluk sınırının altında”
Ekonomi analisti Lemar Khpelwak, “Ülkede, insanları etkileyen büyük bir siyasi değişiklik oldu ve en önemlisi biz şu an gıda güvenliği sorunu ile karşı karşıdayız. Maalesef ülkenin yüzde 90-96’sı yoksulluk sınırının altında yaşıyor” dedi.
“Güvenlik ülkenin her yerinden sağlanmış durumda”
Ancak ekonomik krize rağmen yeni yönetimin, Afgan halkının yıllarca beklediği “güvenlik” sorununu çözdüğü ifade ediliyor. Siyasi analist Hai Gul Sulaimankhil, “Taliban’ın iktidara gelmesinin iyi yönleri de var eksik tarafları da. Taliban yozlaşmış değil ve güvenlik ülkenin her yerinde tam olarak sağlanmıştır. Ben ülkenin doğusundan geliyorum ve gördüğüm her nokta ve bölgenin güvenliği sağlanmıştır. Kimse kimseye bir şey diyemez. Herkes kendi işinde” ifadelerini kullandı.
“BM’nin şartlarını henüz yerine getirmedi. En önemlisi kızların eğitimine izin vermemeleri”
Sulaimankhil, “Taliban’ın dış politikayla ile ilgili girişimleri iyi gidiyor, konferanslara ve oturumlara aktif bir şekilde katılıyorlar, ancak kabul ettikleri Doha anlaşmasını ve Birleşmiş Milletler’in koyduğu şartlarını henüz yerine getirmedi. Bu şartlardan en önemlisi kızların eğitimine izin vermemeleridir ki bu husus, Afganistan için ve ülkenin geleceği için en önemlisidir” şeklinde konuştu.
Afganistan’da kız çocuklarının 6.sınıftan (ortaokul) sonra eğitimlerine devam etmesine izin verilmiyor. Taliban yönetimi ise bu durumu dini şartların yeni yönetim şekline uyum sürecinin tamamlamasının beklendiğini ifade ediyor.
“Umarım Taliban, dünya ile etkileşimi sağlayarak ülkenin menfaatini koruyacak”
Başkent Kabil sakini Abdul Wasıt Alemyar, “Gördüğümüz gibi bu durum devam ediyor, iyi ve eksik taraflarını tecrübe ederek Afganistan İslam Emirliğinin yönetiminin 1 yılını geçirdik. 20 yıl önce çocuğumun yaşındaydım ve o zaman da yeni bir yönetim kuruldu. Kötü tecrübelerden ders almayan ve fedakarlık etmeyen ülkemizin yönetimi yanı sıra bölge ülkelerin siyasetleri, var olan ekonomimizi yerle bir ettiler. Umarım Taliban yönetimi dünya ile etkileşimi sağlayarak ülkenin menfaatini koruyacak" ifadelerini kullandı.
