Şeref Özata otomobil pazarını yazdı…

Bundan 20 yıl öncesinde Türkiye’de sıfır otomobil almak isteyenler parasını veya kaporasını verip sıraya yazılıyordu. Araçlar ise siparişten sonra üç ay ile bir yıl arasında ancak teslim edilebiliyordu. Türkiye’de 2019 yılına girilirken pazar durumunu dikkate alan otomobil bayileri satabilecekleri araç miktarında revizeye gitti. Faizlerin yüksek oluşu dolayısıyla mevduatlarını bankalarda değerlendirenler, hükümetin faizle mücadele programı kapsamında Ağustos ayında faizleri yüzde 10 bandının altına düştü. Bunun sonucu olarak paradan para kazananların dönemi de bitti. Bankalardaki mevduat sahiplerinin, otomobil piyasasına yöneldiğini gören finans piyasaları, bu sefer konut ve otomobil  satışlarına yönelik düşük vadeli kredileri devreye aldı. Kısa sürede bayilerde sıfır araç kalmadı. Her marka, 2020 için direkt ithalat yerine sipariş sistemine göre araç talebine başladı. Şu anda 2020 yılına ait sıfır araçların bayilere geliş tarihi Nisan sonu ya da Mayıs ayı olarak belirtiliyor. Yeni bir araç almak için bayilere sipariş veren ve kapora bırakan alıcılar, yeni araçlarına en erken Nisan, Mayıs ayı gibi sahip olacaklar. Geçen yılın sonbaharında sıfır araçların tamamının satılmasından sonra piyasada 2. el otomobil fiyatları adeta uçuşa geçti.

Otomotiv Distribütörleri Derneği'nin açıklamalarına göre; Türkiye otomobil ve hafif ticari araç toplam pazarı, 2019 yılında bir önceki yıla göre yüzde 22,85 azalarak 479 bin 60 adet olarak gerçekleşti. 2018 yılında 620 bin 937 adet toplam pazar gerçekleşmişti.

İkinci el piyasasında bir çok firma sahibiyle yaptığım konuşmalarda özellikle Ağustos-Ekim döneminde, parasını bankada değerlendiren bir çok kişinin düşük faiz yerine iyice dibe vuran konut ve otomobile yöneldiğini, kısa bir sürede her marka aracın neredeyse stoklarını bitirdiğini vurguladılar. Sıfır otomobil stokları tükenince bu sefer 2019 Kasım-2020 Şubat döneminde insanların 5 ile 6 ay yeni araç için sıra beklemek yerine ikinci el araçlara yöneldiğini vurgulayan piyasa uzmanları, otomobilde sistemin 20 yıl geriye gittiğini, artık sıfır araçlar için sipariş alınmadan talep oluşturulmadığını vurguladılar. Bu yıl ve gelecek yıllara yönelik yeni strateji belirleyen otomobil firmaları ve bayilerin, sipariş miktarına göre araç getirileceğini vurgulayan uzmanlar; “Artık sıfır araç almak isteyenler sipariş verip kapora yatırıp aracın gelmesini beklemek durumunda kalacaklar. Bu durum 2. el otomobil piyasasını hareketlendirdi. Aralık ayında değeri 40 bin lira olan bir araç, Şubat 2020’de 60 bin lira, değeri 70 bin lira olan bir araç 100 bin, 150 bin liralık bir araç ise en 200-230 bin liraya alıcı bulmaya başladı. Lüks sınıfa giren markaların araçları 2. el fiyatları ise neredeyse ikiye katlandı. Bayilerde sıfır araç liste ilanlarını incelediğimizde, değeri 320 bin lira olan bir aracın 2018-2019 modelinin 2. elde 380-400 bin lira bandına geldiği ve alıcı bulduğunu gözlemledik” şeklinde konuştular.

Türkiye’de otomobilin bir ihtiyaç değil, hala bir yatırım aracı olarak görüldüğüne dikkat çeken uzmanlar, eğer böyle devam ederse Mayıs ayından sonra sıfır araçların piyasaya girmesiyle birlikte 2. el yüksek fiyattan araç alanların yüzde 20-30 oranında zarar görebileceğine dikkat çekerek, “Kişiler eğer çok fazla ihtiyaç duymuyorlarsa araba alım planlarını piyasanın gidişi ve sıfır araçların bayilere gelmesinden sonra yaparlarsa daha doğru bir strateji belirlemiş olurlar” diye uyarılarda bulundular.

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), Otomotiv Distribütörleri Derneği (ODD) ve Otomotiv Sanayicileri Derneği (OSD)’nin verilerine göre; 2004 yılına kadar trafiğe giriş yapan sıfır araç sayısı 8 milyon 136 bin 485 adet olurken, 2004-2014 aralığını kapsayan 11 yıllık periyotta satılan birinci el araç sayısı ise 8 milyon 67 bin 642 adete ulaştı.

TÜRKİYE’DE ARAÇ SAYISI 1982 YILINA KADAR SADECE 1,5 MİLYONDU

TÜİK verilerine göre; 1982’ye kadar trafiğe birinci el olarak girişi yapılan kayıtlı araç sayısı 1,5 milyon civarında. Otomobil, hafif ticari, kamyon, traktör ve diğer motorlu araçların toplamı 1 milyon 428 bin 749 adet olarak kayıtlara geçti. Kategorilere bakıldığında ise en fazla satışı yapılan birinci el araç tipinin ise otomobil olduğu görülüyor. 1982 yılı itibariyle trafiğe sıfır olarak giriş yapan otomobil sayısı 397 bin 765 adet olarak biliniyor. 1982 yılından 2004 yılına kadar geçen zaman diliminde Türk otomotiv pazarı sıfır kilometre araç satışlarında dalgalı bir seyir izlerken, ortalama satış rakamları ise yıllık 200 bin dolaylarında seyrediyor. En düşük satışın yapıldığı yıl 120 bin 507 adet ile 1983 yılı olarak dikkat çekiyor. 2000 yılı ise 642 bin 764 adet araç satışı yapılan bir başka yıl olarak dikkat çekiyor.

2004’TEN SONRA OTOMOBİL SATIŞLARI REKOR KIRDI

2003 yılında 392 bin 900 adet sıfır araç satışı yapan Türk otomotiv pazarının dönüm noktası 2004 yılı oldu. 2004’te 740 bin 233 adetlik sıfır araç satışına ulaşan pazar bir önceki yılın rakamlarını ikiye katladı. 2011 yılında 906 bin 544 adede çıkan sıfır araç satışı tüm zamanların rekoru oldu. Son 10 yılda 8 milyon 67 bin 642 araç satıldı. Bu periyotta en az araç satılan yıl ise dünya ekonomik krizinin yaşandığı 2008 yılı oldu. 524 bin 414 adet satış yapıldı. 2014'te sıfır araç satışında Türkiye 767 bin 681 adet ile ortalamaların üzerine çıktı.

Türkiye otomobil ve hafif ticari araç toplam pazarı, 2017 yılında bir önceki yıla göre yüzde 2,8 azalarak 956 bin 194 adet olarak gerçekleşti. 2016 yılında 983 bin 720 adet toplam pazar gerçekleşmişti. 2018 yılında bir önceki yıla göre yüzde 35 daralarak 620 bin 937 oldu.

2020’DE YENİ OTOMOBİL ALMAK İSTEYEN SİPARİŞ VERMEK ZORUNDA

Otomobil piyasasında 20 yıl önce sistem sipariş usulüne göre yapıldığı için sıfır araçlar, satıldıktan kısa bir süre sonra karaborsa fiyatına daha yüksek fiyatlardan satılıyordu. Bu dönemde otomobil sektöründe faaliyet gösterenler tatlı bir kazanç elde ediyordu. Bu tatlı pazar 1985-2000 yılları arasında oluşmuştu. O dönemlerde özellikle, ithal araçların önünün kesilmesi yerli üretimin teşviki için ithalata getirilen kısıtlamalara rağmen otomobil pazarının sürekli büyüdüğü gözlemlenmişti.

Bugünlerde yeni otomobil sahibi olmak için arayışa girenler, hangi marka olursa olsun bayilerde güler yüzle karşılanıyor. Müşteriler, araçlar hakkında bilgilendiriliyor ve “Sipariş yöntemiyle çalışıyoruz. En az 5 bin TL kapora vererek sipariş vermeniz lazım. Araçlarımız Nisan veya Mayıs aylarında ancak teslim edilecektir” cevabını alıyorlar.