Eski bir gelenek olan mahya, Ramazan'ın sembollerindendir. Bu sanat, İstanbul’da ortaya çıkmıştır. Selatin camilerinin yani iki, dört veya altı minareli camilerin İstanbul’da olması nedeniyle mahyalar ilk olarak İstanbul'da ortaya çıktı.
MAHYA NEDİR? NE DEMEK? TARİHÇESİ
Ramazan gecelerinde, birden fazla minaresi olan camilerde iki minare arasına gerilen ipler üzerine kandil veya elektrik ampulleriyle yazılan yazı veya yapılan resme mahya denir.
Eski bir gelenek olan mahya, Ramazan'ın sembollerindendir. Bu sanat, İstanbul’da ortaya çıkmıştır. Selatin camilerinin yani iki, dört veya altı minareli camilerin İstanbul’da olması nedeniyle mahyalar ilk olarak İstanbul'da ortaya çıktı.
Mahya, Farsça dilinden Türkçe 'ye geçmiştir. TDK'ye göre mahya kelimesinin anlamı şu şekildedir:
- Ramazan gecelerinde, camilerde iki minare arasına gerilen ipler üzerine kandil veya elektrik ampulleriyle yazılan yazı veya yapılan resim
- Çatılarda iki eğik yüzeyin birleştiği bölüm
MAHYANIN TARİHÇESİ
İslâm ülkelerinde yaygın olan mahyanın ne zaman ve nerede başladığı açıkça bilinmiyor. II. Selim zamanında mahya kurulduğu belirtilir. İstanbul'da, Türkiye'de ilk mahyanın 1617'de Sultanahmet Camii'nde kurulduğunu bildiren belgeler de vardır.
Osmanlı devletinde iki veya daha fazla minareli camileri (selatin camileri) yalnız sultanlar yaptırabilirdi. Sadrazamlar, vezirler, devlet ileri gelenleri, zenginler tek minareli camiler yaptırırlardı.
1723'te iki veya daha fazla minareli selatin camilerinde mahya kurulması için padişah fermanı çıktı. Ondan sonra her yıl ramazan ayında mahya kurmak âdet oldu. Mahyalar, içinde zeytinyağı veya mum bulunan fenerlerin, yazı yazılacak biçimde, yan yana ipe dizilmesiyle kurulurdu.
İki minare arasına gerilen ip veya tele eski harfleri yazabilecek ölçüde belli aralıklarla asılan fenerler, yalnız mahya ustaları tarafından düzenlenirdi.
Mahyalar genellikle ramazan ayının on beşine kadar yazı ile, ondan sonra resimle kurulurdu.
MAHYACILIK
Osmanlıya mahsus olan mahyacılığa ilham kaynağı olarak İslam kültüründe bir kandil geleneği mevcuttu. Zaten mahyacılığın mucidi de bu kandil ustalarıdır. İlk mahyaların ne zaman kurulduğu tam olarak bilinmemektedir. Bilinen ilk mahya I. Ahmet zamanında (1603-1617) minareler arasına Fatih Cami müezzinlerinden Hattat Hafız Ahmet Kefevi kurmuştur. Dönemin padişahının hoşuna gitmesinin üzerine dönemin sadrazamı Nevşehirli Damat İbrahim Paşa tarafından 1723 yılında bütün selâtin camilerinde mahya asılması için ferman çıkartılmıştır.
Mahya kurma, zamanla ayrı bir sanat niteliği kazandı. Bu alanda birçok ünlü mahyacı ve mahya ustası yetişti. Süleymaniye, Sultanahmet, Yeni cami, Ayasofya, Fatih ve Şehzadebaşı camilerinde kurulan mahyalar zamana göre bu geleneğin en güzel, en başarılı eserleri sayılırdı. Bazı büyük camilerin, özel olarak bu işle uğraşan ustaları vardı.
