Batının incisi Endülüs medeniyetinden bir inci: Madridli Fatıma
İslâm medeniyetinin ilim ve irfan hazinelerinden bahsedildiğinde ele alınacak önemli bir dönem şüphesiz ki Endülüs dönemidir. Avrupa’da kurulmuş ilk Müslüman devlet olan Endülüs, Müslümanların bıraktığı eserlerle âdeta ilim ve irfanın gelişim sürecine öncü olmuştur. Öyle ki Endülüs, hükümran olduğu dönemde “Batı’nın İncisi” sıfatına layık görülmüştür. Bu coğrafyada sayısız değerli eserin bulunduğu kütüphanelere Müslüman âlimler tarafından yüz binlerce eser kazandırılmış, bu sayede Endülüs 10. ve 11. yüzyıla damgasını vurmuştur.
1609 yılında astronomi ile ilgili önemli gelişmeler yaşanmıştı. Kepler 'Astronomia Nova' yani 'Yeni Astronomi' adlı eserini yayımlamıştı.Kepler bu kitapta Mars'a ilişkin gözlemlerini yazmıştı ve bu eser Güneş merkezli teori için güçlü argümanlar içeriyordu Aynı yıl Galileo teleskopla ilk gözlemlerini yapmıştı.
400 yıl sonra yani 2009'da Uluslararası Astronomi Birliği 2009 yılını 'Dünya Astronomi Yılı' ilan etti. UNESCO da bu fikre katıldı. Araştırma kapsamında astronomiye katkı sağlamış kadın bilimcileri ortaya çıkarmak da vardı. Seçkin kadınlar arasında sayılan bir isim tartışmalara neden oldu: Madridli Fatma. İspanya'da üretilmiş bir takvimde Madridli Fatma ile ilgili şunlar yazmakta:
Madridli Fatma (? 10. - 11. yüzyıl), astronom ve bilim adamı Mecrîtî'nin kızıydı. 'Fatma'dan Düzeltmeler' gibi birkaç eser yazdı ve babasıyla astronomik ve matematiksel araştırmalarda çalıştı.
'El-Harezmi'nin Astronomik Tabloları'nı düzenleyip düzelterek onları Kurtuba'dan geçen meridyene göre ayarladılar. Zîcler (takvimler, Güneş, Ay ve gezegenlerin konumları, trigonometrik ve küresel astronomi işlevleri, tutulmalar ve Ay görünürlüğü ve diğer bilgileri içeren tablolar) üzerine çalıştılar. İspanyollara ait bir ansiklopedi olan Espasa ansiklopedisinde ise 'Mecrîtî'nin kızı, Madridli astronom, astronomi üzerine dikkate değer eserler yazdı' ifadeleri bulunmaktadır.
Günümüze ulaşmış herhangi bir eseri yok.
Manuela Marín ve Ángel Requena Fraile gibi tarihçiler ise gerçekten incelenmeye değecek bir kanıt bulunmadığını düşünüyorlar ve Fatma diye bir astronomun varlığını Espasa ansiklopedisindeki hatanın tekrarına bağlıyorlar. Fatma eğer yaşadıysa, 10. yüzyıl civarında yaşamış. Bu zamanlarda İspanya coğrafyası Endülüs Devleti adı altında Müslümanlar tarafından idare ediliyordu. En önde gelen şehri 'Batının İncisi' olarak adlandırılan Cordoba/Kurtuba'ydı. 10. yüzyılda burası nüfus açısından ve kültürel bakımdan dünyadaki sayılı kentlerden biriydi.
Buradaki Müslüman alimler hem başka coğrafyalarda yaşayan Müslüman alimlerle hem de Antik Yunan dünyasından kalan eserlerle entelektüel ilişki içerisindeydiler. 961-976 yıllarında görevli Kurtuba Halifesi II. Hakem zamanında 400.000 cildi barındıran bir kütüphanesi bulunmaktaydı. Kurtuba'dan sonra önde gelen bir diğer şehir Madrid idi. Fatma'nın babası olduğu düşünülen Mecrîtî'nin Kurtuba'da vakit geçirdiği biliniyor.
Mecrîtî 'İspanya'nın Öklidi' unvanını almıştı. Büyük matematikçi Hârizmi'nin (Ölüm 850) çizdiği astronomi gözlemlerini içeren tabloları gözden geçirdi. Mecrîtî'nin konuyla ilgili yazmış olduğu eser daha sonra Bathli Adelard (Ölüm 1152) tarafından Latinceye çevrilecekti. İspanyol bilim tarihçisi Profesör Joan Vernet i Ginés (Ölüm 2011); Mecrîtî'nin, Endülüs'teki bilim dünyasının en önemli şahsiyeti ve bu bölgedeki matematiksel gelişmenin babası olduğunu söylemektedir. Sonuç olarak, Madridli Fatma'nın gerçekten var olup olmadığı ile ilgili kesin bir bilgiye varmak söz konusu değil gibi gözüküyor. En azından şimdiki verilerle. Eulogia Merle tarafından astronomları gösteren bir takvimde Madridli Fatma çizimi. Fatma'nın elinde gözlem için kullanılan usturlap denen bir alet var.
