Son birkaç yıldır devam eden Rusya-Ukrayna gerginliği 2022’nin başında Moskova’da başlatılan ve halen devam etmekte olan savaşın meydana gelmesine neden olmuştur. Bu iki ülke arasındaki gerginlik sadece kendi ekonomik ve sosyal yapılarının bozulmasıyla kalmayıp tüm dünyanın mercek altına aldığı bir olay olarak takip edilmektedir. Dünya tarihinde savaşlar psikolojik çöküşlerin yaşanmasına neden olmanın yanında hane halkı finansının da dar boğazlara girmesine yol açmaktadır. Bu süreçte Ukrayna’nın Avrupa Birliği’ne girme talebi, Almanya’dan askeri mühimmat tasdikleri, Amerika Birleşik Devletleri Başkanı Biden’ın Rusya’ya karşı duruş sergilemesi tüm dünyanın ekonomik konjonktüründe günlük anomalilerin dışında değişimlerin oluşmasını sağlamıştır.

RUS ŞİRKETLERİN İTİBARI SARSILDI

Rusya’nın Ukrayna’ya yönelik 24 Şubat 2022’de başlattığı bu savaş 2 Mart 2022’ye kadar Rusların uluslararası borsalardaki imajının çizilmesine neden olmuştur. Londra borsasındaki Rus hisselerinin savaşın başlangıcından itibaren düşüş izlemesi Rus şirketlerin piyasadaki itibarını sarsmıştır. Rusya’nın finans sektörünü domine eden ve işlem hacmi en büyük bankası olan Sberbank Londra borsasındaki hisselerinin değer kaybının yüzde 99 gibi inanılması güç bir oranda düşmesi ile beraberinde hisse değerinin 2,5 dolardan 0,0015 dolara gerilemesine neden olmuştur.

İkinci darbe ise Rusya’nın en büyük ikinci bankası olan VTB’nin hisselerinin alım satım işlemlerinin durdurulması Rus finansmanının büyük bir tokat yemesine neden olmuştur. Finansal piyasalardaki bir diğer önemli değişim ise hiç şüphesiz ki Rusya’nın ana güçlerinden birisi olan enerji sektörü olmuştur. Rusya’nın ve dünyanın en büyük doğalgaz şirketi olan Gazprom’un hisse bedellerinin 4,7 dolardan 0,051 dolara kadar düşmesi bankalarında olduğu gibi enerji hisselerinin de yüzde 99 değer kaybetmesine neden olmuştur.

Rusya’nın en büyük petrol işletmesi olan Rosneft’in hisselerinin yüzde 65 oranında gerilemesi ile 2,8 dolardan 1 dolara düşmesine, Lukoil’in hisse değerinin yüzde 99, Gazprom Neft’in yüzde 38’lik değer kayıpları görülmektedir. Gazprom’dan sonra Rusların Batılı şirketlerle iş birliği yaptığı sıvılaştırılmış doğal gazın (LNG) projesi ile dikkat çeken Novatek’in hisse değerlerinin 103 dolardan 0,6 dolara düşmesi, petrol sektöründe bulunan Tatneft’in hisselerinin 29,15 dolardan 1,4 dolara düşmesi, altın ve madencilik sektöründe öncülerden birisi olan Polyus’un 65 dolardan işlem gören hisselerinin 3,2 dolara düşmesi dünyada özellikle enerji alanında fiyatların değişmesine neden olmuştur. Rusya’nın Ukrayna hudutlarından çekilmeyip devam etmesi tüm dünyada yaptırımların gelmesine neden olmuştur. Bu yaptırımlar nedeniyle Sberbank 2 Mart 2022 tarihinden itibaren Avrupa pazarında işlem yapmayacağını duyurmuştur. Gazprom’un çok sayıda Batılı şirketlerle yürüttüğü projeler durdurulmuştur, Moskova borsası 28 Şubattan yana işlemleri durdururken Rus rublesi dolar kaşında yüzde 30’a yakın bir oranda değer kaybetmiştir.

DÜNYA EKONOMİSİNDE DALGALANMA

Rus finansal piyasalarının birçok ülkenin de desteği ile karşılaştığı tüm bu yaptırımlar hiç şüphesiz ki dünya ekonomisinin de dalgalanmasına neden olmaktadır. Özellikle Rusların ellerindeki en büyük güçlerden olan enerji sektörünün bir anda borsalarda değer kaybetmesi tüm dünyada petrol fiyatlarının dalgalanmasını beraberinde getirmiştir. Brent petrol fiyatları 2021 ortalama fiyatı 71 dolar civarlarında iken bu oran savaşla beraber yüzde 80’i geçip 128 dolar barajlarına ulaşmıştır. ABD’nin Rusya’ya enerji konusunda ambargo koyarak Venezuella, İran ve Suudi Arabistan görüşmelerinin başladığına ilişkin haberlerin yayılması OPEC+’ın üretimini artıracağı haberleri gibi adımlar 100 doların altına inen bir eğilim sergilemesine katkı sağlamıştır.

Tüm bu gelişmeler hiç şüphesiz ki BİST 100 endeksi bazında da değişiklikler göstermesine neden olmaktadır. Şubat’ın ortasında 2.051 puanda kapanış yapan BİST mart başına doğru 1.971 puanlara kadar çekilerek yüzde 3,7 gibi bir kayıp yaşanmıştır. Mart ayı başında küçük kayıpların bir kısmını giderirken ayın ortasına doğru 2.000 üzerine çıkmıştır. Uluslararası kredi derecelendirme kurumu olan Fitch’in küresel piyasaların kırmızı alarm vermesine neden olan Rusya-Ukrayna gerginliğinin borsalar bazında satışların artmasına etkisinin olduğunu vurgulamıştır. Özellikle Türkiye açısından petrolün 95 dolardan 102 dolara kadar tırmanması ve Türk lirasının değer kaybının her geçen gün artarak doların değer kazanması tüketici bazında da akaryakıtın pompa fiyatlarının da hızlıca değişmesine neden olmaktadır.

Tüm bu bilgilerin devamında ülkemizin finansal yapısının yabancı yatırımcılardan oldukça fazla etkilenmesi, TL’nin dolar karşısındaki boyun büküklüğü ve son günlerde maalesef görmek zorunda olduğumuz Rusya-Ukrayna savaşı ve devamında finansal piyasaların kırmızı alarm vermesi gibi faktörlerin hepsi ülkemizin ekonomisinin de reaksiyon göstermesine neden olmaktadır. Özellikle enerji sektöründeki değişimlerin her geçen daha fazla olması tüketicilerin endişelerinin giderek artmasına ve sanayi sektörünün ham madde işleme hızının daha maliyetli olmasına yol açmaktadır. Önümüzdeki günlerde özellikle doğalgaz üzerine yapılacak sözleşmeler dikkate alınmalı, BİST yatırımcılarının sanayi sektöründe olup borsada dikkat çeken şirketleri markaj altına almaları dönem içerisinde kazanç sağlamalarına katkı sağlayacak küçük adımlar olabilir.