TÜİK tarafından hazırlanan ve 2010 ile 2019 arasını kapsayan Sürdürülebilir Kalkınma Göstergeleri, Şubat ayının başında yayımlandı.

Sürdürülebilir Kalkınma Gündemindeki ilerlemenin ölçümünde 17 amaç 169 hedef ve 231 gösterge kullanılıyor. TÜİK ise bu yıl bu göstergelerden 131’ine dair veriler açıkladı.

Küresel ölçekte 2030 yılına kadar 17 amaçta başarı sağlayarak aşırı yoksulluğu sona erdirebilir, eşitsizlik ve adaletsizlik ile mücadele edebilir ve iklim değişikliğini düzeltebiliriz.

Yoksulluk

Türkiye 2010 yılından 2019’a kadar yoksulluğu sona erdirme çabalarında iyi sonuçlar aldı. Bu dönemde günde 1,90 dolardan az gelirle yaşayan nüfus oranı yüzde 0,8’den sıfıra indi. Yoksulluk sınırının altındaki nüfusun oranı ise yüzde 16,9’dan yüzde 14,4’e düştü. Yoksulluk riski olan çalışan nüfusun oranı ise bu dönemde yüzde 4,7 azalarak yüzde 13,2 oldu.

Yoksulluk veya sosyal dışlanma riski altındaki bireylerin oranı 2010 yılında yüzde 65,7 olarak ölçülmüştü, 2019 yılında ise 25,9 puan azalarak yüzde 39,8’e indi. Temel hizmetlere kolay erişim sağlayan nüfusun oranı 2014- 2019 yılları arasında sağlık merkezi alanında yüzde 77,7’den yüzde 83,0’a, zorunlu eğitim alanında yüzde 78,6’dan yüzde 86,5’e ve toplu taşıma alanında yüzde 77,7’den yüzde 83,6’ya ulaştı.

Kişi başına düşen reel gayrisafi yurt içi hasıla (GSYH) yıllık büyüme hızı 2010’da yüzde 6,8 iken, 2019’da -0,5 oranına gerilemiş durumda.

Sağlık

Sağlık ve eğitimdeki ilerleme 30 yıllık süreçte Türkiye’nin insani gelişmedeki başarısının temelini oluşturdu.

2010 yılında Beş yaş altı ölüm hızı bin canlı doğum başına 15,5 iken, 2019 yılında 11,2 oldu. Aynı dönemde neonatal ölüm hızı da bin canlı doğum başına 7,6'dan 5,7'ye geriledi.

Beş yaş altı çocuklarda büyüme geriliğinin yaygınlığı 2013 yılında yüzde 9,5’ken 2018 yılında bu oran yüzde 6’ya düştü. Beş yaş altı ölüm hızı 2010-2019 yılları arasında bin canlı doğum başına 15,5’ten 11,2’ye düştü.

Adölesan doğurganlık hızı 2010 yılında bin kadın başına 33,8 iken, 2019 yılında 16,7 oldu.

Kalp damar hastalıkları, kanser, diyabet ve kronik solunum hastalığına bağlı ölümlerin oranı 2010-2019 yılları arasında yüzde 73,6’dan 69,0’a düştü.

Güvenilir olmayan su, güvenilir olmayan sanitasyon ve hijyen eksikliğine bağlı ölüm oranı 2010 yılında yüzde 0,39 iken, bu oran 2019’da yüzde 1,05’e yükseldi.

On beş yaş ve üzeri bireylerin tütün kullanım oranı 2010-2019 yılları arasında yüzde 29,5’ten yüzde 31,3’e yükseldi.

Yüz bin kişi başına hekim sayısı 2010-2019 yılları arasında 167’den 194’e yükseldi.

Eğitim

Eğitim kademelerine göre okul tamamlama oranları 2014-2019 döneminde arttı. Özellikle orta öğretim tamamlama oranı anlamlı bir artış gösterdi. Bu oran 2014 yılında 58,8 iken, 2019 yılında yüzde 70,3 oldu.

Herkes için iyi eğitim, sürdürülebilir kalkınmanın temel ilkelerinden birini teşkil ediyor. (İstanbul)

Okuryazarlık ve sayısal becerilerde normal gelişim gösteren 3-4 yaşındaki çocukların oranı 2018 yılında yüzde 14,4 olarak ölçüldü. Öğrenme konusunda normal gelişim gösteren 3-4 yaşındaki çocukların oranı ise 2018’de yüzde 95,7 olarak gerçekleşti.

Bir program dilinde kod yazma yeteneğine sahip gençlerin (16-24 yaş) oranı 2010-2019 yılları arasında yüzde 5,7’ten yüzde 7,5’e yükseldi. Bu dönemde yetişkinlerde (16-74 yaş) bu oran yüzde 2,8'den yüzde 3,2'ye yükseldi.

Eğitim alanında yapılan harcamaların genel devlet harcamalarına oranı 2011’de yüzde 12,7 iken 2019 yılında bu oran 12,5’e düştü. Yükseköğrenim kurumları 2011 yılında bu bütçenin yüzde 36,4’üne sahipken, 2019’da bu oran yüzde 30,0’a düştü.

Örgün ve yaygın eğitime devam etmeyen ve herhangi bir işte de çalışmayan 15-24 yaş grubundaki fertlerin oranı 2010 yılında yüzde 32,3 iken, 2019 yılında yüzde 26,0 olarak gerçekleşti.

Toplumsal Cinsiyet Eşitliği

20-24 yaş grubunda olup 18 yaşından önce evlenmiş kadınların oranı 2010 yılında yüzde 8,2 iken, 2019 yılında yüzde 5,1 oldu.

Türkiye Büyük Millet Meclisi'ndeki kadınların sandalye oranı 2012 yılında yüzde 14,4 iken, 2019 yılında 17,5 oldu. Yöneticilik pozisyonlarındaki kadınların oranı 2012 yılında yüzde 14,4 iken, 2019 yılında yüzde 17,5 oldu.

Atık Yönetimi

Güvenilir şekilde arıtılmış evsel ve endüstriyel atıksu oranı 2010 yılında yüzde 72,8 iken 2018 yılında 8,1 puan artarak yüzde 80,9 oldu. Yenilenebilir enerji ve atıklardan elektrik enerjisi üretiminin oranı 2010 yılında yüzde 26,4 iken 2019 yılında yüzde 43,9 düzeyine yükseldi. Toplam nihai enerji tüketimindeki yenilenebilir enerji payı 2010 yılında yüzde 9,9 düzeyinde iken 2019 yılında yüzde 7,6 düzeyine geriledi.

Antalya’nın Kemer ilçesinden geçerek Akdeniz’e ulaşan Karabucak Deresi için tasarlanan Atık Tutucu Sistemi. (Karabucak/Kemer)

İklim

Türkiye’nin toplam sera gazı emisyonu 2010-2019 yılları arasında ciddi bir artış yaşadı. 2010’da 398,9 Milyon ton CO2 eşdeğeri iken, 2018 yılında 520,9 Milyon ton CO2 eşdeğeri olarak gerçekleşti.

Küresel ısınmayı 1.5 derecenin altında tutmak gezegenimizin yaşanabilir kalması açısından hayati öneme sahip ve Türkiye dahil tüm dünya ülkelerinin bu konuya daha fazla önem vermesi gerekiyor.

UNDP, Türkiye'nin kalkınma gündemini projeler ve politika önerileri aracılığıyla destekliyor. 2030 yılına kadar aşırı yoksulluğu sona erdirmek eşitsizlik ve adaletsizlik ile mücadele ve iklim değişikliğini düzeltme konularında başarılı olabilmek için küresel bir iş birliğine, dayanışmaya ve herkesi bilgilendirmeye ihtiyacımız var. 

Kaynak; undpturkiye.exposure.co