Türkiye’de tüketici enflasyonu 2020 yılına hızlı giriş yaptı. Tüketici enflasyonu aylık ocakta yüzde 1.35 artarken yıllık enflasyon yüzde 12.15’e yükseldi. Piyasanın beklentisi aylık artışın yüzde 1.1 civarında artması yıllık enflasyonun ise yüzde 11.8 civarındaydı. Beklentiyi aşan enflasyonda etkili olan grup gıda fiyatları.

Her ne kadar Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre ekmek zamları, et fiyatlarındaki artış, havaların kötü gitmesiyle taze sebze ve meyve fiyatlarındaki yükseliş enflasyonu beklentiyi aşırmaya yetti. Enflasyon ocakta yüzde 12.15, Merkez Bankası’nın politika faizi yüzde 11.25. Analistler mevcut enflasyon için 0.9 puan, gelecek enflasyona göre ise 0.75 puan negatif reel getiri söz konusu. Bu yüzden piyasa Merkez Bankası’nın şubat toplantısını pas geçmesini bekliyor.

Ekmekte yüzde 4.13 zam

TÜİK verilerine göre gıdada en fazla artış yüzde 81.46 ile patlıcanda. Patlıcan fiyatı neredeyse iki katına yaklaşmış olsa da özellikle ekmekteki yüzde 4 ve dana başta olmak üzere et fiyatlarındaki yüzde 2 civarındaki yükseliş patlıcandan daha etkili. Bunun yanı sıra mevsimi olmasına rağmen ıspanak yüzde 15, karnabahar yüzde 14, kabak yüzde 19 kuru soğan yüzde 20 arttı. Gıda ve içecek grubundaki yüzde 4.65’lik aylık yükseliş manşet enflasyonu 1.06 puan arttırdı.

Vergi indirimi fiyata yansıdı

Giyim ve ayakkabı grubunda kış indirim sezonuna girildi ve bu grupta fiyatlar yüzde 6.65 azaldı ve manşet enflasyonu 0.46 puan geriletti. İndirimlerin şubat ayında da sürmesi muhtemel. Bahar aylarına kadar giyim ve ayakkabı grubu enflasyonu azaltıcı etkisini sürdürecek.

Ev eşyası grubunda mobilya KDV indiriminin fiyatları az da olsa etkilediği görülüyor. Oturma, yemek odası grupları, yataklar yüzde 4-7 arasında fiyat indirimleri yaşamış ve bu da ev eşyası grubunun enflasyonunu yüzde 1.44 düşürmeye yetmiş. Manşet enflasyona bu gruptan indirici katkı 0.11 puan.

Otomobil yıla artışla girdi

Ulaştırma grubu yine gıda gibi manşet enflasyonda ağırlığı düşürülen gruplardan. Ama grubun ocak ayında yüzde 0.87 olan aylık enflasyonu manşet enflasyonu 0.14 puan arttırdı. Bunda en büyük etki dizel otomobildeki yüzde 20 fiyat yükselişinden kaynaklı. Benzinli otomobil fiyatları ise yüzde 6 civarı arttı. İthallerde yeni modellerin gelişinin şubata kalması ve sadece yerli üretimde yeni modellerin olması ile kur yükselişi otomobilde fiyatları artırdı. Ağırlıkları sepette az olsa ve enflasyonu çok etkilemese de köprü geçişleri yüzde 9.94, tren biletleri yüzde 17.3, uçak biletleri yüzde 23.7 zamlandı.

Altın yıla hızlı başladı

Sağlık grubunda yüzde 3.96, eğlence ve kültürde yüzde 1.86 eğitimde yüzde 0.64 artış var. Haberleşme grubunda cep telefonları yüzde 39.8 zamlansa da cep telefonu görüşme ücretindeki yüzde 7.7’lik fiyat düşüşü bu grupta etkiyi sınırladı. Lokanta ve otellerde hem hazır yemeklerdeki artış hem de otel ücretlerindeki yükseliş etkili. Çeşitli mal ve hizmetlerde ise altın fiyatlarındaki yüzde 11 yükseliş yüzde 4.88’lik aylık enflasyonunda etkili oldu. Bu grubun manşet enflasyona katkısı 0.26 puan.

TÜİK'ten yapılan açıklama şu şekilde;

Tüketici Fiyat Endeksi

"Tüketici fiyat endeksi (TÜFE) yıllık yüzde 12,15, aylık yüzde 1,35 arttı.

TÜFE'de (2003=100) 2020 yılı Ocak ayında bir önceki aya göre yüzde 1,35, bir önceki yılın Aralık ayına göre yüzde 1,35, bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 12,15 ve on iki aylık ortalamalara göre yüzde 14,52 artış gerçekleşti.

Yıllık en düşük artış yüzde 2,14 ile haberleşme grubunda gerçekleşti.

Bir önceki yılın aynı ayına göre artışın düşük olduğu diğer ana gruplar sırasıyla, yüzde 5,66 ile eğlence ve kültür, yüzde 6,00 ile giyim ve ayakkabı ve yüzde 7,51 ile ev eşyası oldu. Buna karşılık, bir önceki yılın aynı ayına göre artışın yüksek olduğu ana gruplar ise sırasıyla, yüzde 42,21 ile alkollü içecekler ve tütün, yüzde 15,11 ile eğitim ve yüzde 15,01 ile çeşitli mal ve hizmetler oldu.

Aylık en yüksek azalış yüzde 6,65 ile giyim ve ayakkabı grubunda oldu.

Ana harcama grupları itibarıyla 2020 yılı Ocak ayında azalış gösteren diğer gruplar ise, yüzde 1,44 ile ev eşyası, yüzde 0,25 ile haberleşme ve yüzde 0,02 ile alkollü içecekler ve tütün oldu. Buna karşılık, ana harcama grupları itibarıyla 2020 yılı Ocak ayında artışın yüksek olduğu gruplar ise sırasıyla, yüzde 4,88 ile çeşitli mal ve hizmetler, yüzde 4,65 ile gıda ve alkolsüz içecekler ve yüzde 3,96 ile sağlık oldu.

Ocak 2020'de, endekste kapsanan 418 maddeden, 125 maddenin ortalama fiyatında düşüş gerçekleşirken, 25 maddenin ortalama fiyatında değişim olmadı. 268 maddenin ortalama fiyatında ise artış gerçekleşti.

Özel kapsamlı TÜFE göstergesi (B) yıllık yüzde 10,93, aylık yüzde 0,34 arttı.

İşlenmemiş gıda ürünleri, enerji, alkollü içkiler ve tütün ile altın hariç TÜFE'de 2020 yılı Ocak ayında bir önceki aya göre yüzde 0,34, bir önceki yılın Aralık ayına göre yüzde 0,34, bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 10,93 ve on iki aylık ortalamalara göre yüzde 13,66 artış gerçekleşti.

Yurt İçi Üretici Fiyat Endeksi

Yurt içi üretici fiyat endeksi (Yİ-ÜFE) yıllık %8,84, aylık %1,84 arttı.

Yİ-ÜFE (2003=100) 2020 yılı Ocak ayında bir önceki aya göre %1,84, bir önceki yılın Aralık ayına göre %1,84, bir önceki yılın aynı ayına göre %8,84 ve on iki aylık ortalamalara göre %15,71 artış gösterdi.

Sanayinin dört ana sektöründen imalat yıllık %8,45 arttı.

Sanayinin dört sektörünün yıllık değişimleri; madencilik ve taşocakçılığında %12,76, imalatta %8,45, elektrik, gaz üretimi ve dağıtımında %13,07, su temininde %4,27 artış olarak gerçekleşti.

Ana sanayi gruplarının yıllık değişimleri; ara malında %5,15, dayanıklı tüketim malında %8,93, dayanıksız tüketim malında %13,37, enerjide %13,75, sermaye malında %8,78 artış olarak gerçekleşti.

Sanayinin dört ana sektöründen imalat aylık %1,85 arttı.

Sanayinin dört sektörünün aylık değişimleri; madencilik ve taşocakçılığında %2,33, imalatta %1,85, elektrik, gaz üretimi ve dağıtımında %0,95, su temininde %5,46 artış olarak gerçekleşti.

Ana sanayi gruplarının aylık değişimleri; ara malında %1,36, dayanıklı tüketim malında %2,60, dayanıksız tüketim malında %1,71, enerjide %3,01, sermaye malında %2,55 artış olarak gerçekleşti.

Yıllık en yüksek azalış %2,23 ile kağıt ve kağıt ürünlerinde gerçekleşti.

Yıllık en fazla azalış; %2,23 ile kağıt ve kağıt ürünleri, %0,70 ile giyim eşyası, %0,46 ile bilgisayarlar ile elektronik ve optik ürünler olarak gerçekleşti. Buna karşılık tütün ürünleri %64,40, ham petrol ve doğal gaz %25,49, temel eczacılık ürünleri ve müstahzarları %24,94 ile endekslerin en fazla arttığı alt sektörler oldu.

Aylık en yüksek azalış %9,68 ile tütün ürünlerinde gerçekleşti.

Aylık en fazla azalış; %9,68 ile tütün ürünleri, %0,65 ile giyim eşyası, %0,57 ile kağıt ve kağıt ürünleri olarak gerçekleşti. Buna karşılık diğer ulaşım araçları %11,27, ham petrol ve doğal gaz %7,05, kok ve rafine petrol ürünleri %5,52 ile endekslerin en fazla arttığı alt sektörler oldu.

SEPET GÜNCELLENDİ

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), her yıl olduğu gibi bu yıl da enflasyon sepetini güncelledi. Güncellemede dikkati çeken ise gıda, ulaştırma, konut, ev eşyası, giyim ve ayakkabı gibi hem tüketim çok olduğu hem de fiyat değişimlerinin vatandaşı direkt etkilediği grupların ağırlıklarının düşürülmesi oldu.

Gıdanın geçen yıl yüzde 23.29 olan ağırlığı yani enflasyonu etkileme oranı yüzde 22.77’ye çekildi. Bu 0.52 puanlık bir gerilemeye işaret ediyor. Yine otomobil, benzin, motorin, köprü, otoyol ücretleri gibi kalemleri barındıran ulaştırma grubunun da ağırlığı 1.16 puan birden indirildi. Ulaştırmanın yüzde 16.78 olan ağırlığı yüzde 15.62’ye çekildi.

Elektrik, su, doğalgaz ve kira gibi en temel barınma ihtiyaçlarının bulunduğu konut grubunun ağırlığı ise 0.82 puan düşürüldü. Böylece konut grubu artık enflasyonu yüzde 15.16 değil yüzde 14.34 etkileyecek. Giyim ve ayakkabı grubu 0.28, ev eşyası grubu ise 0.56 puan daha az etkili olacak.

Hükümetin vergi düzenlemeleriyle etkileyebildiği gruplardan içki ve sigaranın ağırlığı ise 1.83 puan artırıldı. Aynı şekilde sağlık, lokanta ve oteller, eğitim ve çeşitli mal ve hizmetler de ağırlığı artırılan diğer gruplar oldu.

Enflasyon sepetinde ağırlıklar nasıl değiştirildi (%)

2019

2020

Fark

Gıda ve içecekler

23.29

22.77

-0.52

İçki ve sigara

4.23

6.06

1.83

Giyim ve ayakkabı   

7.24

6.96

-0.28

Konut

15.16

14.34

-0.82

Ev eşyası

8.33

7.77

-0.56

Sağlık

2.58

2.80

0,22

Ulaştırma

16.78

15.62

-1.16

Haberleşme

3.69

3.80

0,11

Eğlence ve kültür

3.29

3.26

-0.03

Eğitim

2.4

2.58

0,18

Lokanta ve oteller

7.86

8.67

0.81

Çeşitli mal ve hizmetler

5.15

5.37

0.22