İşte Büyükelçi Saparbekuly'nin makalesi:

10 Ocak 2021 tarihinde Kazakistan’da parlamentonun alt kanadı olan Meclis seçimleri düzenlendi. Ülke tarihinde sekizinci kez düzenlenmekte olan seçimlerin Kazakistan’ın demokratikleşme yolundaki önemli aşamalardan biridir. Nitekim Parlamentonun halkla yönetin arasındaki diyaloğu oluşturan kurum olduğu bilinmektedir.

Kazakistan Cumhuriyeti Parlamentosu, iki kanatlı ulusal yasama organdır. Alt kanat olan Meclis 107 sandalyeli olup, üst kanat olan Senato ise 47 sandalyelidir. Senato, her ilden, büyük şehirlerden ve Kazakistan Cumhuriyetinin başkentinden ikişer kişi olmak üzere, seçilen vekillerden oluşur. Senatonun on beş üyesi Cumhurbaşkanı tarafından atanır. Senato milletvekillerinin görev süresi altı yıl, Meclis milletvekillerinin görev süresi ise beş yıldır. Meclis milletvekillerinin seçilmesi; doğrudan, eşit ve genel seçim hakkına dayanan gizli oylamayla yapılmaktadır. Meclisin dokuz milletvekili, Kazakistan Halk Asamblesi tarafından seçilir. Kazakistan Halk Asamblesi ülkedeki farklı etnik ve dini grupların temsilcilerini bir araya getiren ve başkanlığını da Elbaşı Nursultan Nazarbayev’in üstlendiği devlet kurumudur.

Cumhurbaşkanı Kassym-Jomart Tokayev’in döneminde ilk defa düzenlenen Parlamento seçimlerinde oy kullanma işlemleri Kovid-19 salgını nedeniyle sıkı önlemlerle gerçekleştirildi. Yaklaşık 12 milyon seçmen ülke genelinde ve yurtdışındaki misyonlarda kurulan 10 bin 60 sandıkta oy kullandı. Pandemiye rağmen seçimlere katılımın yoğun olduğu söylenebilir. Kazakistan Merkez Seçim Komisyonu tarafından bildirildiğine göre, ülke genelinde %63,3 oranından katılım sağlandı.

Kazakistan Merkez Seçim Komisyonu verilerine göre, 76’sı 31 yabancı ülkeden ve 322’si AGİT, BDT, ŞİÖ, Türk Keneşi, TÜRKPA gibi 10 uluslararası kuruluştan olmak üzere toplam 398 yabancı gözlemci takip etti. Gözlemciler seçimlerin uluslararası standartlara uygun olarak ve demokratik bir şekilde geçtiğini belirtmektedirler.

Seçimlere beş parti katıldı. Bunlar; Nur Otan partisi, Kazakistan’ın “Ak Jol” demokratik partisi, Kazakistan Halk Partisi, “Auyl” Halk Demokratik Vatansever Partisi, “Adal” siyasi partisidir. “Auyl” Halk Demokratik Vatansever Partisi’nden 19 aday, Nur Otan Partisi’nden 126 aday, “Adal” siyasi partisinden 16 aday, “Ak Jol” Demokrat Partisi’nden 38 aday ve Kazakistan Halk Partisi’nden 113 aday şansını denedi.

Seçimlerin resmi sonuçlarının 7 gün içinde Kazakistan Merkez Seçim Komisyonu tarafından açıklanması beklenmektedir. Ancak, 11 Ocak 2021 tarihinde, Kazakistan Merkez Seçim Komisyonu tarafından ilan edilen ön sonuçlara göre, Nur Otan Partisi yüzde 71,09, “Ak Jol” Demokratik Partisi yüzde 10,95, Kazakistan Halk Partisi yüzde 9,1, “Auyl” Halk Demokratik Vatansever Partisi yüzde 5,29 ve “Adal” Partisi yüzde 3,57 oy almıştır.

Bu sonuçları baz alırsak, %7’lik barajdan dolayı “Auyl” Halk Demokratik Vatansever Partisi ve “Adal” partisi Meclis’e girememektedirler. Ancak buna rağmen, bu partilerin önemli tecrübe edindiğini ve toplumun ülkedeki siyasal süreçlere katılımını sağladıklarını ve böylece ülkenin demokratik kültürüne önemli katkı sunduğunu söyleyebiliriz.

Cumhurbaşkanı Kasım-Jomart Tokayev Cumhurbaşkanı olarak seçilmesinden sonra başlattığı reformlardan sonra gerçekleşen parlamento seçimlerinin bu reformlara ivme kazandıracağı belirtilmektedir. Bu çerçevede gerçekleşen ve toplumun demokratik haklarını güçlendiren siyasi reformların en önemlilerinin hatırlatmada yarar vardır.

Birincisi, “Barışçıl Toplantıların Düzenlenmesi”ne ilişkin yeni bir yasa kabul edildi. Yeni yasa, hükümet ve toplum arasındaki karşılıklı güveni ve diyaloğu geliştirmek ve Kazakistan halkının temel hak ve özgürlüklerinin korunmasını güçlendirmek de dâhil olmak üzere genel olarak sosyal kalkınma ile ulusal güvenliği dengeleme girişimidir.

İkincisi, “Siyasi Partiler Kanunu”nda da önemli değişiklikler yapıldı. Herhangi bir siyasi partinin kaydolması için gereken parti üye sayısı kırk binden yirmi bine azaltılması yoluyla siyasi partilerin kayıt işlemi kolaylaştırılmıştır. Ayrıca, herhangi bir siyasi parti Meclis milletvekili adaylarının parti listelerini onaylarken, toplam aday sayısının en az yüzde otuzu kadınları ve yirmi dokuz yaşın altındaki kişileri içermesi gerekmektedir.

Üçüncüsü, “Kazakistan Cumhuriyeti Parlamentosu ve Milletvekillerinin Statüsü Kanunu” ve bununla beraber “Kazakistan Cumhuriyeti Parlamentosu Komiteleri ve Komisyonları Kanunu”na düzeltmeler yapılarak, parlamento muhalefet kurumunun kurulmasını öngören ve faaliyetlerini düzenleyen değişiklikler ve eklemeler yapıldı.

Seçim öncesi başlatılan bu reformların seçim sonrasında daha da yoğun bir şekilde devam edeceğini belirtmemiz gerekmektedir. Nitekim Tokayev 10 Ocak 2021 tarihinde oy kullandıktan sonra yaptığı açıklamada “15 Ocak’ta Parlamento milletvekillerine hitap edeceğim. Bir takım güncel konuları gündeme getireceğim. Öncelikle, reformlar konusuna değineceğim. Reformlara devam edilmesi gerekiyor. Toplumsal Güven Konseyi’nin bir toplantısı da olacak. Bu etkinlikte de önemli reformlar paketi tartışılacak.” dedi.

Sonuç olarak, parlamento seçimleri ülkenin siyasi gelişiminde ve Tokayev’in yürütmekte olduğu siyasal reformlarda önemli bir aşamaya gelindiğinin bir göstergesidir. Parlamentonun güncellenmiş yapısı, ülkedeki sosyal ve ekonomik reformların kalitesini ve yasal yapısını sağlamaya önemli katkıda bulunacaktır.